Galhiam maw thudam tawh nasepna( Arm struggle or Non-violent)

Tual Khan Suan (Suanpi)

A gilo ukcip vaihawmna pan suahtakna ngahna dingin galhiam tawh dothukna,langdona bek tawh gualzawhna kingah ding maw? Galhiam tello in thudam tawh langdona bek tawh gualzawhna kingah ding maw? cih thu pen leitung ah gamleivai mipil (political Scientist) tampi tak te in limlahna (theory) tampi zangin na kinialnial khin uh a, tu hun ciang dong hih lamlahna (theory) man pen, dik pen hi cin in kuamah in thu tawp genthei nailo hi. A mun leh a mual i thu nung leh thu ma (context) leh khua hun tawh kizui a zatsiamna or a zangsiam mipil makai te' pawlpi bek in gualzawhna ngah hi. A hizongin ukcip vaihawmna pan suahtakna ngahna dingin langdona (Galhiam or thudam tawh) neih ding bel pello in kisam a hih lam mi khempeuh in sang kim tek hi. I deihloh thu leh la ah langdona i neih kei leh a mau ( i langte tawh) kipawl, thukim i hihna a lak i hihi. Tua bangin langdona i neihna ah a tangpi in galhiam tawh langdona leh thudam tawh langdona ci'n nam nih in i khen thei hi.


Mihing te in vaihawmna or thuneihna ngahna ding leh thunei tute kiang pan in suahtakna ngahna dingin galhiam zatna pen leitung ah tam i muzaw hi. Kumzabi (century) 19-20 masa hun lai in nitumna gam panin gamkek kumpi pawlkhat in leitungah a mau thuneihna a liatsak semsem na dingun gamhiam zangin muntuamtuam ah gamkek uhhi. Galhiam thahatna tawh gamkek kumpi te in a zawhna sa gam sung teng uah thuneihna a kepcing zawhna dingun galhiam mah na zang zaw uh hi. A mau thuneihna nuai pan in a tai khia ut mite khempeuh galhiam zangin cimit sak pahpah uh hi.

Tua bang mahin namdang vaihawmna nuai a om minam te in zong suahtakna ngahna dingin galhiam thahatna mah na zang uh hi. Limlahna (theory) a om mah bangin " sepna (action) a om leh sep thukna (re-action) om ding cih thugui pan peng khia upna khat a hihi. "Sepna leh Sep thukna" thugui upna pen a tawpna ah thanem zawzaw kitam zan a, nungta kik zo nawnlo thei hi.

Tu hun ciang dong leitung ah galhiam thahatna zangin vaihawmna pen a bei tuan loh mah bangin tua vaihawmna pan suahtakna ngahna dingin galhiam thahatna zang a langdona zong tawpnai lohi. "Thuneihna (power) pen galhiam thahatna tawh ki tawi khai lai veve hi". Super power a ki ciamteh USA ( a dangin USSR zong) pen mimal (population) tam na hang hilo a, galhiam thahatna hang mah ahihi. Tua bek hi lo, tu hun ciang dongin neuclear galhiam nei gam te pen leitung bup tawh kisai thu ( international /global issues) te ah thu dot leh holim pih gamte in ki nei hamtang lai hi. Cihnopna ah galhiam thahat zaw gam or kumpi in thuneihna ngah zaw hi. ( Galhiam thahatna tawh thuneihna pen thu man khin lo hi.) Tua a hihmanin mi tampi te in thuneihna ngahna dingin galhiam thahatna kisam masa hi ci uhi. Tua banga ci mi te lak ah makai minthang khat in Sen gam (People Republic of China) ah Communist party ah Chairman a sem Moe Tse Dong zong khat hi a, a mah in " Thuneihna pen thua lawng mong ah om hi" na ci tang hial hi.



Kawlgam galkap kumpi te zong thuneihna pen thau lawng mong pan a kipan mah in na sang lai uh a, tu dong ciang i gam sung ah vaihawmna nei lai uh hi. Tua banga galhiam thahatna tawh thuneihna a nei leh a vaihawm galkap kumpi te a deihlo minam te ( CNF, ZRO, kawl mi te zong kihel hi) galhiam thahatna mah zangin kumpi te na langdo uhi. Tua bangin galhiam thahat na zang in thuneihna ngahna ding ki do tuahna hangin i gamsung ah tu hun ciang dong kilemna leh khantohna a om loh bek hi lo in, gam leh minam tampi te i sih na leh supna tampi i tuak banah i tupna i tunna ding tha nem mahmah na om hi. Galhiam thahatna tawh thuneihna ngah mite in mipi te i deihna leh lunggulhna te nawlkhin uh a, mipi te zahtak lo in, gam mi te in lungkhamna leh bawlsiatna thuak tawntung hi. Ngimna leh lamlak thu guipi neilo/ omla a galhiam thahatna bek tawh nasepna pen damiah/ suamhat te gamtatna hi a, gam mipi te a ding nasem hi lo hi. A mau nasepna hoih lohna a sel theihna dingun minam leh gam a ding na sem in paulap zongzong thei lai uh hi.

Galhiam thahatna tawh suahtakna ding na i sepna ah i phawk ding thu tampi te lak ah pawl khat pen ki nusia thei lo hi. Tua zuiin na i sep ciang bek in mipi te muanna leh thapiakna i ngah thei bek dinghi.

a) Mipi te a ding galhiam tawi a nasem i hihna mipi te theisak ding,( thu leh la, sepna tawh lak ding.

b)Gam leh nam vaihawmna ding ngimna leh lamlak thuguipi ki cian nei ding; tuate mipi te thei zawh dingin hilh ding, sinsak ding,

c)Mipi te haksakna ah panpih ding;Mipi te genthei sak lo ding.

d) Mipi te vengbit ding.

Gam leh minam suahtakna ding a na sepna ah galhiam zanga langdona bek in thu mong dong kitung zolo ding a, i deih thu leh la pen thudam zang a i hawmtuah siam ding kisam hi. Galhiam thahatna in buaina khempeuh vengsak theilo a, galhiam thahatna omlo in lah i nasepna ah lauhuaina tam zel hi. Ahizongin tua galhiam pen mipi te gawtna ding hilo a, vengbitna ding hi zaw hi. Sep khiatna ding thatang leh galhiam thahatna omlo in bangmah gah suah zolo a, gelna ( thudam) omlo in tua a gah pen picing zo tuanlo hi. Galhiam pen nasem mite kidalna ding a i zat siam ding hi a, midang te tunga thuneihna ding a zat ding hilo hi. Galhiam thahatna leh thudam zatsiamna i gawm tuah siam ciang bek in i tupna tunna ding lampi ah i pai tang thei pan ding hi.

May 03,2005