SUKTE INDEPENDENT ARMY LEH A SEPNA UH

Theihmasak ding: Hih pen http://www.vaphual.net/sukte-independent-army-leh-a-sepna-uh-zomi-history/  pan kila kik a hih manin lai gelh ut te'n tua mun credit a piak ding a hihi. Lai sim mite thu theih behna a neihna ding ngimna bek a hihi.(Blog Owner)

Sukte Independent a phuankhiapa leh makaipa ahi Pu Hau Za Lian pen Sukte beh, Pu Sukte khang pan 14na, Pu Cin Thang pan khang 9na hi-in Suangzang khua ah Ukpi a sem Pu Pau Za Cin leh pi Zam Khaw Niangte tapa thumna hi a, 14.4.1912 ni-in Suangzang khua ah suak hi.

PILNA SINNA: Tedim Kawllai sangah 1920-1924 sung sin a, 1924 Pn 1927 sung tan 1 pan ta IV dong Tedim Anglo Vernacullar sangah 19271932 sung tan IV pan tan VII dong kah hi. Tan VII a on khit ciangin a pa kum tam khin ahih manin a pa’Ukpi [picture: Chin Levies with a captured Japanese flag] nasep huh in sangkah zom nawn lo hi.


WESTERN CHIN LEVY SEPNA: Leitung Galpi Nihna kipat 1939 kumin Dictatorhip ki-ukna a deih Germany Italy, Russia, Japan leh Democracy ki-ukna a deih England, America, France-te hong kido hi. Kawlgam pen Englandte ong ukna gam hi a, Kawl mite zong suakta nuam ahi manin Japante Kawlgam sungah a om Mangkangte nawh khiat ding va cial uh ahih manin Japante’n Kawlgam hong sim uh hi. Japan galkapte Thailand pan Kawlgam ong lutin 1942 kum kipat lamin Kawlgam zanglei teng hong la zopah uhi. Mualtung gam ahi, Kachin leh Zogamte ah Englandte tawh kipawl khawm in Levy kiphuan a, Levy galkapte in na nang ahi manin kum nih sung kinang zo hi. Kachin gamah a kiphuan Levy pen Northern Levy kici a, Zogam a kiphuan Levy peh Western Levy kici hi.

Col. N.W. Kelly. OBE, DC in Western Levy a sem ding galkap hong don ciangin Tedim Ukpi leh Hausate tawh 25-27.4.1942 ni thum sung thu kikupna bawlin Tedim mite in Levy galkap nasepna tawh England kumpi hih ding leh England kumpi in Tedim mite khantohna ding nasem nam 12 sepsak dingin lungkimna thuciam bawl uh hi. Tua lungkimna thuciam om bangin Tedim gamah galkap kisam zah ding dongin Ukpi, Hausate’ makaihna ahi. Western Levy-te in 14.5.1942 ni-a kipanin Tedim khua ah galkap nasep kipan uhi. Za tuamtum pia in Japan galkapte Zogamah ong lut lohna dingin mun tuamtuamah phual satin Japan galkapte ki nang dimdiam hi.

Pu Hau Za Lian pen Commando Company commader za pia uh a, Pu Thawng Cin Thang pen Lieutenant za kipia hi. Hih Western Chin Levyte in mun tuamtuam pan Japan galkapte na do a, a na nan zawh manun kum 2 sung kidal zo napi 1943 February kha in, Mualpi phualpi, May kha in No. 3 Stockade-Phatzang, November kha in Forwhite-Thangpi phualpi Japante’n ong simin hong lak khit ciangin Tedim Phualpi panin Japante sim ding kipan pha leuleu hi. Commando Company Commander Pu Hau Za Lian in a galkapte tawh Japante do dingin Tedim khua pan 9.11944 ni-in ding khia in, Japan galkapte zongin a kawikawina ah Mualbem khua lu, Siallutaak ah Japan galkapte tawh kituak in kikap uh a, Pu Hau Za Lian in galkap 3 kap lumpah hi. Tua kikapna panun a galkapte in taisan khin ahih manin amah guak bek, Japante in umcih a, Suanghawm sungah a kibuk nithum khit ciangin zankimin gelkhia a, a lawmte omna zuan thei hi. Tua a thuak haksatte la tawh teci na pang hi.


1. (a) Bemtui vangkhua do in suan e, kimpih sang bang vaai ing e
    (b) Sang bang vai paal ka lawh nin e, miza sinlai liapsak e.


2. (a) Suktui zatam liim bang beelten do lai angah tuang nusia e,
    (b) I do zingdaai bang nawk tang e, khattang a hing kei hing e.

Japan galkapte hong thahat semsemin England galkapte in 13.3.1944 in Falam khua, Chin Levy galkapte tawh hong nusiat ni, 13.3.1944 ni mah in Tedim khua pan Saizang lam tawn in Falam gam Sa-ek khua ah phualsat dingin pai uhi. Pa Ha Za Lian in zong zui nuam hinapi-in Japnate om dan leh sepdante amau kiangah puak sim dingin deih uh ahi manun Pu Thawng Cin Thang in zuisak loin Saizang khua ah a ciahsak hi.

JAPAN KUMPI IN ONG UKNA

Japan gakapte Tedim hong tun a sawt loin Tedim gam a om ukpite leh hausate tungah: ‘Tu ni-in nong tun kei uh leh na ngawnguh ong ki-attan ding hi” cih sapna lai pia uh a, sapna lai a ngah ciangin Pu Hau Za Lian zong paipah hi. Kikhopna ah Japan mangpipa in: “Sing in a delhcip a khang thei lo kiak bangin no hong nengcip Englandte kong paihkhiatsak zo uh a, tu-in suahtakna na ngah khin uh hi. Japan kumpi in na khantohna dinguh kong sepsak dinguh hi. Hong langpang na om peuhmah uh leh na ngawnuh hong ki-attan ding hi. Na uk sung khua mite na gen unla, hong neng niam Englandte hong lut kik lohna dingin Chin Defence Army na phuan un” ci-in thu pia hi. Japan galkap makaipa in Pu Hau Za Lian samtuam in: “No nitumna gam leh England galkapte omna tawh kinai ahih manin CDA galkap na phuan pah in la, nang Southern West Commnader na sem in” ci-in thu pia hi. Tua thu piakna kizui in Sukte Gungal Nitumna lam khuate ah CDA galkap phuan kawikawi hi.

Japan kumpi in dangka lai bawl tawm hong zangin, sial, bawng, vok ak-a kipan ei khawi ngei loh ngasa na ngawn a tawi in genin mehtui, mehha kipuaksak den hi. Thusittelna bawl loin, muanmawhna bek tawh a kiman, a kithat ong tam semsem hi. Japan kumpi hong uk dan haksatna tampi hong om ciangin thuak hak lua kisa ciat ahih manin Pu Hau Za Lian in: “Bangci sep leeng Japante Tedim panin kinot khia zo ding hiam” ci-in a ngaihsut ciangin, CDA galkap a phuante sung pan mi muanhuai pawlkhat tawh thu kikup simna khat bawl uh a: “Khe khat tawi bangin mapang khawm in Japante lehdo ni” ci-in lungkimna thuciam bawl uh hi.

Japan kumpi in 5.6.1944 ni-in Tedim tung dingin sam a, Pu Hau Za Lian in a vaihawm simna thu thei in sam ding hi cih upmawh ahi manin, pai loh ding na geel khin hi. Ahi zongin kikap pah leh nisuahna lamah a om sanggam u leh naute in gimna a thuak dinguh a ngaihsut ciangin bangbang hi leh kipai phot leh” ci-in pai a, Tedim a tun ciangin amah bek kisam hi loin Ukpi leh Hausa khempeuh a kisam na hi hi.

6-10.61944 ni nga sung van man tanna leh ei leh ei bangci sep leeng khangto ding cih thu kikupna ahi hi. Tua thu kikupna ah a pau a ham ngam kuamah om lo ahih manin Pu Hau Za Lian in: “Nippon Kumpi in England Kumpi khut sung pan nong suahtaksahna uh leh Tedim mite khantohna ding nong sepsak uh tam mahmah ahih manin nuam mahmah ung. Kong gen nop thu khat in: “England Kumpi tawh kipawl a, Japan kumpi hong langpan mite that un. Ahi zongin upmawh thu bek tawh a kimante, a maan leh a maan lo thu sittel sinsen masiah nong thaksak loh dinguh kong ngen hi” a cih ciangin, Vuandok Za Biak (Japan min Haster) in: “Gungal nimtumna gam a mi thumte thah dingin om a, thu a kikan lai tak hi. Guahtui tamta ding ahih manin gungal nitumna gam a om mite in thau leh sakol om khempeuh 14.6.1944 ni-in nong puak kei uh leh na ngawnuh ong ki-attan ding hi” ci-in thu a pia hi.

Tua kikhopna pan a ciahuh ciangin Pu Hau Za Lian (Suangzang) Pu Thawng Za Khup (Saizang) Pu Thuam Za Mang (Mualbem) hih Ukpi 3-te in thu kikup simna khat bawl uh a: “Japan lehdo ding thukim uh a, tua ding mi a zol dingin gungal nisuahna gamah Pu Thawng Za Khup leh Pu Thuam Za Mang, gungal nitumna gamah Pa Hau Za Lian ci-in tavuan kipia uh hi.

11.6.1944 ni-in Tedim pan khua lam zuanin a ciahuh ciangin Pa Hau Za Lian in nitumna gam hausate kiangah: “Keima thu loin in thau leh sakolte Tedim a Japan kumpi tungah puak kei un” ci-in vaikhak hi.

11.6.1944 ni-in Sukte gungal nitumna gam a om thau leh sakolnei teng leh khua hausa leh khua upate khempeuh samin Heilei khua ah thu kikupna khat bawluh hi. Tua thu kikupna ah Pu Hau Za Lian leh Pu Za Biak thu gente, Japan kumpi in Tedim mite a ukdan, thau leh sakol khempeuhah puak ding, cih thukhempeuh a kicingtakin a gen khituh ciangin: “Japante thahlup ding bek ngakin i om sangin hangsan takin lehdo in si lehang manphazaw lo ding hiam?” cih thu a gen ciangin a kikhawm khempeuh in Japan lehdo ding thukim pah uh hi.


GALKAP KIDONNA

14.6.1944 ni a lungkimna om bangin Pu Hau Za Lian in khua tuamtuamah Japan lehdo dingin galkap a don ciangin mi 875 ngah pah a, galkapte zat ding thau leh thautangte pen Leitawhtan a Westernn Chin Levy-te selsimte pua sim sak in a kisam laiteng Sa-ek a om Western Chin Levy makai Capt. Burne Lt. Thawng Cin Thang in pia hi. Sa-ek a om Western Chin Levyte paipih suk in, Suangzang khualu Taakzang munah phualpi sat in, Pu Ha Za Lian kaikhopte tawh galkap dan sin sak uh hi.

CDA IN TAAKZANG PHUAL SIMSAWMNA

Suangzang khualu Taakzangah Japnate lehdo ding galkap phualpi om cih thu Japante in a theih ciangin a sim dingin Tedim panin CDA galkap 58 pai sak uh hi. Tua thu kiza sim ahih manin Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang-te in hing matin Taakzang phualpi ah amau galkap semsak hi.

CDA leh GURKHA GALKAPTE BELHNA

Japa galkapte bawlsiatna a thuak zolo, CDA galkapte leh Gurkha galkap 60-te Tedim panin taikhia in Japante lehdo ding galkap phualpi Taakzang hong zuan uh ahih mauin Pu Hua Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang-te in amau galkap semsak pah uh hi.

JAPNA GALKAP PHUALPI SIM DING NGIMNA

Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang in guahtui kan hun November kha ciangin Tedim gam sunga om Japan galkap phualpi sim kawikawi uh a, Tedim mite Japante khut sung panin hotkhiatna dingin thu kikum dingin Sukte Gungal Nitumna la om Hausate leh Upate tawh 11.7.1944 ni-in Heilei khua ah thu kikupna khat bawl uh hi. Tua thu kikupna ah Japan galkapte Tedim gam sung panin nawhkhiatna ding thu leh a kiphuan thak Galkap min dingin: “FREE CHIN MOVEMENT” (ZO SUAKTAHNA) min phuahna thukimna nei uh hi. Free Chin Movement galkapte Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang-te in za a tuamtuam pia uh hi.

1. Commander in Chief Pu Hau Za Lian (Suangzang)
2. Subedar Pu Thawng Khaw Mang (Suangzang)
3. Subedar Pu Thang Khen Thang (Heilei)
4. Jemedar Pu Cin Za Dal (Suangzang)
5. Jemedar Pu Tun Thual (Kaptel)
6. Jemedar Pu Song Theu (Kaptel)
7. Jemedar Pu Kam Khan Khup (Tuitawh)
8. Jemedar Pu Kam Khup (Laitui)
9. Jemedar Pu Sawm Pau (Muizawl)
10. Jemedar Pu Ngun Za Dal (Heilei)
11. Jemdar Pu Khoi Za Ngo (Heilei)

Hih galkap phuatna leh vaihawmna ah Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang-te makai in kiphuan ahih manin, galkapna vai ah Pu Hau za Lian in makaih in, ki-ukna vai ah Pu Thawng Cin Thang in makaih hi.


SUKTE INDEPENTDENT ARMY A PIANNA THU

Free Chin movement galkapte in mailam nasepna ding thu kikum dingin Bu teng leh khua hausa upa teng Taakzang phualpi ah 1.9.1944 ni-in thu kikupna a bawl khituh ciangin Kaptel khua mi Bu Tun Thual in: “Eite in Tedim gam sungah a om Japan galkapte sim kawikawi in Tedim gam panin Japan galkapte nawh khiat siang ding ngimna tawh i leitang panin kipan khia i hih manin, i kipatkhiatna mun leh gam tamsak in SUKTE INDEPENDENT ARMY cile hang FREE CHIN MOVEMENT sangin kilawm zaw lo ding hiam” cih thu a sun ciangin a kikhawm vekpi lungkimna tawh kipsak in Sukte Independent Army tazeih bawk leh sante bawlin kisuang sak pah uh hi. Pu Hau Za Lian in thugenna nei in: “Tu a i phuah galkap min Sukte Independent Army pen galkap i phuatkhiatna mun leh gam tam a, i phuah hi a, hih galkapte in Tedim mite hong bawlsia, innteeng sila bangin hong zang, mi thatlum Japan galkapte simawhna ding min ahi hi. Tedim gam sungah a om Sukte, Sihzang, Dim Saizang, Vangteh, Khuano leh Kamhau mi ahi Zomi khempeuh Japante khut sung panin i hotkhiat zawhna dingin, han ciam in sem ding hi hang. i mipihte adingin i nuntakna kham in i galte a do ngam leh a sim ngamte hi ding hi hang”cih thu a gen khit ciangin tawlnga uh hi.

THU KIN LAIKHAK

Sukte Independent Army makai Pu Hau Za Lian in khua tuamtuam ciangin a om galkapte vaan dingin Taakzang phualpi panin a zin khiat lai takin Pu Thuam Za Mang, Pu Thawng Za Khup leh Mualbem Pu Pau Za Kam-te in a khak, thu kin lai khak khat kingah a hih manin, Pu Hau Za Lian kisamsak kik in, Laitui pan hong kileh kik hi. Tua thukin lai khak sungah: “Sukte Gungal nisuahna gam ah a om Ukpi, Hausate leh thau khempeuh kimanin Suahlim ah kipuak ding cih thu om a, tua tawh kisai in Pu Za Biak Mualbem khua ah 14.9.1944 ni-in tung ding hi” cih thu ahi hi.

Pu Hau Za Lian in tua laikhak tawh kisai thu kikuppih dingin khua tuamtuam ah a om Sukte Independent Army’ bute leh khua hausa upate sam in 7.9.1944 ni-in Taakzang phualpi ah thu kikupna khat nei uh a: “Gungal Nisuahna gam ah a om Ukpite, Hausate leh thau khempeuh Japan galkapte in mat khit sawm ahih manin tuate nuntakna tawh i huut kul ding hi. Gal simna ding mi kisam leh van kisamte khua ciat panin tavuan i lak kul ding hi” ci-in thukim uh a, lungkimin letmat a thuh khit uh ciangin gun kantanna dingin khua ciat pan in khauhual puak ciat dingin a kivaikhak khituh ciangin, a gal simna dingin a kisam thau leh thautangte a khua leh a mi phazah tawh kizui in thau lawng 421 leh thautang 170000 kihawm uh hi.

Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang maikaih Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te Taakzang phualpi panin 8.9.1944 ni-in ding khia uh a, Suklui piau ah giahphal sat uh hi. Gun lei om lo ahih manin kawn tawh kinawn uh a, ni thum sungin galkah khin uh a, Mualbem khuataw Beelmual ah giahphual sat uh hi. Pu Za Biak leh Japan galkap 15 leh CDA galka 30-te in 13.9.1944 ni-in Mualbem khua tung hi cih a theih uh ciangin, Beelmual giahphual pan in dingkhia uh a, zankimin Mualbem khua umcih uh hi. Mualbem khua a umcih khit uh ciangin, zingsang khuavak milmial hun kap ding cih thu a kipiak khituh hangin Sukte Independent Army pawl khat in a thau uh gin sak kha ahih manun kikapna piang pah hi. Japan galkapte khat si in Za Biak leh CDA galkapte hing mat uh hi. Suangzang khua mi Sukte Independent Army galkap Pu Phawng Kim si-in, Ngo Nang, Vial Lang, Hau Khual leh Khai Za Khup-te liam uh a, Suanzang khua ah kipua pah hi.

Mualbem khua a lak khituh ciangin 15.9.1944 ni zingsang pan kipanin ukpi Pu Thuam Za Mang innah phualpisat in khua tuamtuam ah a om mite leh mun tuamtuamah a om CDA galkapte khempeuhte Mualbem khua ah Sukte Independent Army-te tungah ki-ap dingin thu kizasak hi. Tua thu kizaksakna tawh kizui in CDA leh Ukpi ahi:

1. Ukpi Pau Kam (Limkhai)
2. Ukpi Lam Zam (Limkhai)
3. Ukpi Kim Piau (Vangteh)
4. CDA galkap Vum Khaw Hau (Lawibual Japna phualpi pan)
5. CDA galkap Awn Ngin (Suahlim Japan galkap phualpi pan)
6. CDA galkap Gin Khaw Thang (Thalmual)
7. CDA galkap Gin Za Tuang (Tonzang)
8. CDA galkap Vung Suan (Gawng)
9. CDA galkap Pau Za Kam (Sihzang)

ki-ap pah uh hi. Tuate in lai thei khangno vive ahih manun amau tawh kituak in za tuamtuam kipia pah hi.

Tua khit ciangi Mualbem khua leh a kim khua tuamtuamte ah makaite pai in Japante lehdo dingin galkap a don uh ciangin thamnuam takin a neihsa galhiam ciat tawh lut pah ziahziah uh a, a kisam van zat dingte pia in za tuamtuam tawh galkap kisin sak hi. Hong lut mi tam in Sukte Independent Army kithahat ta ahih manin Japna galkap phualpi tuamtuamte sim dingin, a kisapna bangin galkap om zah khenin Japan phualpi tuamtuamte sim ciat uh hi.

GALSIMNA AH MAKAITE LEH A SIMNA UH JAPAN PHUALPITE

Bu Tun Thual makaihna tawh Saizang khua, Bu Thawng Dam leh Bu Thawng Za Khen makaihna tawh Khumvum, Bu Gin Thang leh Bu Phut Thang makaihna tawh Taakheuh leh Sialtun, Bu Suan Thang makaihna tawh Phunom leh Thangnuai gam sung khempeuh, Bu Khan Do leh Bu Ngin Khual makaihna tawh Khualummual, leh Thangngal, Bu Tun Khaw Nang leh Bu Hau Lian makaihna tawh Zongkong, Bu Pau Za Kam, Bu Khai Khaw Hau, Bu Lian Vung, Bu Tun Khaw Nang, Bu Suang Son, Bu Son Ngul leh Bu Thang Ngin-te makaihna tawh Suahlim, Bu Thawng Khen Thang, Bu Sing Lian leh Bu Suang Lian makai in galkap hong tung thak khempeuh tawh Suahlim sim khawm in zo mang uh hi.

Suahliim Japan phualpi a kilak khit ciangin Sihzang kual ah a om: Suangaktuam, Khumvum leh Sakhiang-te a nawt maizawhna dingun Sukte Independent Army makaipi Pu Hau Za Lian, Pu Lam Khaw Mang, Pu Thian Pum, Pu Lian Thawng, Pu Awn Gin, Pu Son Ngul leh Bu Sing Lian-te sauveipi a kikup khit uh ciangin, galkap om khempeuh khennih kisuah in Japan phual mun thumte sim dingin thukim uh hi. A thukimna om bangin Bu Khai Khaw Hau, Bu Lian Vung, Bu Mang Hau, Bu Sing Lian leh Bu Suang Lian-te maikai in Sukte Independent galkapte in Vangteh, Thuklai, Buanman, Pumva, Lophei leh Limkhai khuate, 14.10,1944 ni-in Suangaktuam leh Tungvum phualpite sim in zo uh a, Bu Pau Za Kam leh Bu Vum Thawng makai Sukte Independent Army-te in Sakhiang simin zo uh hi.

Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in Sihzang kual leh Sukte gam sung khempeuh ah a om Japan phualpi khempeuh a sim kawikawi hun sung mah in, Kam Hau gam sungah a om Japan galkap phualpi khempeuh, Lamzang, Gawngmual leh khua tuamtuam panin a neih uh galhiam ciat tawh hong pai uh a sim in nawt mang uh hi. Tedim gam sungah a om Japan galkapte simna ah Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang in makaih hi. Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in gam leh minam itna awh a nuntakna uh khamin Japan galkapte leh a phualpi khempeuh na sim uh a, Japante a nawt mang uh hi.

SUKTE INDEPENDENT ARMY A BEINA

Sukte Independent Army-te in Japan galkapte leh a phualpite uh a zawh khit uh ciangin Western Chin Levy Indian 5th Division galkap makaite tungah 27.11.1944 in gualzawhna pawi kham in, tavuan ki-apna Thangmual ah nei uh hi. Tua ni pen Ni Thupi Ni ahih manin kimangngilh thei lo hi.

India gam Imphal panin England galkap 5th Divisin-te, Kawlgam sungah a om Japan galkapte sim dingin hong kuan uh a, Thangmual hong tun uh ciangin Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in Tedim gam sungah a om Japan galkap khempeuh na nawt mang khin ta uh hi.

Tua ni-in Sukte Independent Army makaipi Pu Hau Za Lian leh Bute khem peuh leh Western Chin Levy makaipi Pu Thawng Cin Thang leh Bute khempeuh leh Tedim gamsungah a om Ukpite khempeuh leh Hausate khempeuh pen England galkap 5th Division makaipi Lt. Col. Warrin leh Majr Franklin-te in maitai tak leh lungdam takin na dawntuah in, kha leh khat zahtakna kipia uh hi.

MAJOR FRANKLIN THUGENNA

“Ko England galkap 5th division in India gam leh Kawlgam sungah a om lai Japna galkapte sim in, a not khia dingin hong pai ka hi uh hi. Ahih hangin kote sep tangin; Sukte Independent Army leh Western Chin Levy galkap (A kibute) in, gam leh minam itna tawh na nuntakna uh kham in na neih uh galhiamte leh an nek tuidawn zang in Tedim gamsung khempeuh panin Japante not khia khin na hih manun, lungdamna lianpi tawh pahtawina kong pia hi. Kawlgam sungah a om lai Japan galkapte kote in sim ding tavuan ka la dinguh a, note in na khua leh na tui uh na zuan ciat dinguh hi” ci-in gen hi.


Tua ciangin Sukte Independent Army leh Western Chin Levy galkapte lungkim tak leh lungnuam tak in a khua leh tui ciat zuan in ciah uh a, a khua uh leh a mun a gamte uh a tun uh ciang a hih zawhzah ciatun gualzawhna pawi kham uh hi.

THUKHUPNA

Tua bangin a mun leh a gam ciat ah gualzawhna pawi a kham uh ciangin Sukte Indepndent Army cih zong phawk nawn lo liang in: A khua min, a beh min leh a bawng min tawh gualzawhnapawi a kham zong om uh hi. Bangbang ahi ta zongin Sukte Independent Army-te gam leh minam itna hang tawh hong bawlsia leh hong sim mawh leh thu omlo pi in hong that ahi Japante khut sung panin i pu leh pate a suakta ahi uh hi. SUKTE INDEPNDENT ARMY-te sepna pen a khang a khang in kimangngilh thei nawn lo ding hi.


THEIH DING:

1. Western Chin Levy cih pen England makaihna tawh Western Levy-te in 14.5.1942 ni-in a kiphuan a, Pu Hau Za Lian pen Commando Company Commander za na pia uh hi.
2. Japante in Zogam hong lakuh ciangin England galkapte India ah nung kin uh a, Western Chin Levyte Lt. Pu Thawng Cin Than makaihna tawh Sa-ek ah kibu in galtai uh hi.
3. Japante in Tedim gam hong tun uh ciangin, Chin Defence Army phuan uh hi.
4. 5.6.1944 ni-in Pu Hau Za Lian in Japante ledo dingin a vaihawm simna ki thei hi.
5. 6-10.6. 1944 sung in Japante ledo dan ding kikupna nei uh hi.
6. 14.6.1944 ni Sukte Independent Army don kipan hi.
7. 1.9.1944 ni-in Free Chin Movement pan in Sukte Independent Army ci-in a min kheel uh hi.
8. 8.9.1944 ni-in Japante sim kipan uh hi.
9. 15.9.1944 ni-in Mualbem khua a zawh khit uh ciangin, Phualpi in nei pah in, Japante mizat ahi Chin Defence Army-te Sukte Independent Army-te khut sungah ki-ap uh hi.
10. 14.10.1944 ni-in Zogam sungah a om Japnate nawt khia khin uh hi.
11. 27.11.1944 ni-in England 5th Division galkapte tawh gualzawhna pawi kham uh hi.
12. 27.11.1944 ni pen Sukte Independent Army in Kha guk leh ni li sungin a ngimna uh ma tun uh a hih manin, a bei hi ta hi.