(Ph.D) Cum Laude FRAI (Life) FRGS (Life) FRNS LONDON
ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ေဆာင္(ပထမအဆင့္)
သံအမတ္ၾကီး(ၿငိမ္း)
ပင္လံုစာခ်ဳပ္၊ ေအာင္ဆန္းကဲဘီနက္၊ ႏု-အက္တလီစာခ်ဳပ္
တြဲဖက္ အတိုင္ပင္ခံ ၀န္ၾကီး
Deputy Counselor
စည္သူေဒါက္တာ ၀မ္ကိုေဟာအား ၁၉၁၇ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၁၇ ရက္ေန႕တြင္ ခ်င္းျပည္နယ္၊ တီးတိန္ၿမိဳ႕၊ ထုတ္လိုင္ေက်းရြာတြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ကိုင္းျမိဳ႕အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္းမွ တကၠသိုလ္၀င္တန္းေအာင္ျမင္ကာ ၁၉၃၇ မွ ၁၉၅၇ ထိ ခ်င္းေတာင္တန္း ခရိုင္ရံုး၌ အမႈထမ္းခဲ့သည္။
စစ္ရံုးဖြဲ႕စည္းခဲ့ေသာ ခ်င္းစစ္၀န္ထမ္းတပ္ဖြဲ႕တြင္တပ္ေရးႏွင့္ ေထာက္လွန္းေရးအရာရွိ၊ ဒုတိယအၾကီးအကဲ၊ ခ်င္းေတာင္တန္း ခရိုင္၀န္ႏွင့္ ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားကို ေခါင္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ပင္လံုညီလာခံတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသား ကိုယ္စားလွယ္ေခါင္းေဆာင္၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရး အဖြဲ႕၀င္၊ အစိုးရအဖြဲ႕ ခ်င္း ေရးရာ အၾကံ ေပးအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး၊ ႏုအက္တလီ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆို ရန္အတြက္ လန္ဒန္သို႕ သြားေရာက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံျခားေရးရာဌာန ဒုတိယအတြင္း၀န္၊ သံတမန္ေရးရာ ေကာင္စစ္ေရးရာ၊ ကမာၻ႕ ကုလ သမဂ ဌာနခြဲ ဦးစီးအရာရွိ၊ 1955 ခုႏွစ္မွ စၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အထူးအာဏာကုန္လႊဲျခင္းခံရေသာ သံအမတ္ၾကီးအျဖစ္ ျပင္သစ္၊ ကေမာၻဒီးယား၊ ၾသစၾတီးးယား ႏွင့္ ဟန္ေဂရီႏိုင္ငံတို႕တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ အၿငိမ္းစားယူခဲ့သည္။Daw Tina Han @ Nu Mang Kho Ciin ႏွင့္ လက္ထပ္ခဲ့ၿပီး သားသံုးေယာက္ သမီး ငါးေယာက္ထြန္းကားခဲ့သည္။
စည္သူေဒါက္တာ ဦး၀မ္းကိုေဟာသည္ သိကၡာေတာ္ရဆရာ Revd. Za Khup & Pi Ciang Zam တို႕၏ သားသံုးဦး၊သမီး ေလးဦးအနက္ ၾကီးၾသ ရသျဖစ္ၿပီး 1917ခုႏွစ္ မတ္လ 17ရက္၊ သန္းေခါင္ယံ မနက္ 22:00 AM တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ေမြးဇာတိမွာ ခ်င္းျပည္ နယ္၊ တီးတိန္ၿမိဳ႕၊ ထုတ္လိုင္ေက်းရြာ ျဖစ္သည္။ ဖခင္ Revd. Za Khup သည္ ဘုရားအမႈေတာ္ ေဆာင္ရင္း မိမိလူမ်ိဳးမ်ား၏ ပညာေရးအတြက္ တစ္ဖက္တစ္လမ္းမွ စာေပသင္ၾကားေပးေသာ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီး တစ္ပါး လည္းျဖစ္ သည္။ ဆရာႀကီး ဇခုပ္၏ ၾကိဳးပန္းဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ jan 1st, 1936 ခုႏွစ္ တြင္ Governor of Burma H.L Stephenson K.C.S.I, K.C.I.E မွ Certificate of Good Service ကို ခ်ီးျမွင့္ခံခဲ့ရသည္။
(1) ဖခင္ႀကီး၏ အိပ္မက္။
စည္သူေဒါက္တာ ဦး၀မ္းကိုေဟာ၏ မိဘႏွစ္ပါးမွာ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္တြင္ အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ပထမသားဦးျဖစ္သည့္ စည္သူေဒါက္တာ ဦး၀မ္းကိုေဟာေမြးခါနီးတြင္ ဖခင္ၾကီးက အိမ္မက္တစ္ခုမက္ခဲ့သည္။ ယင္းအိပ္မက္မွာ ေျခရင္းအိမ္ (U Tuang Ko Thang ၏ ဖခင္) က အလြန္ေကာင္းေသာ ခါးခ်ိတ္ဓါး (Kawng naam) မ်ား လာေရာင္းရာ ၄င္းဓါးမ်ားမွ အေကာင္းဆံုးဓါးကို ၀ယ္ယူခဲ့သည္ ဟု ျမင္မက္ခဲ့သည္။ မိမိတို႕အယူဆအရ အလြန္ေကာင္းမြန္ေသာ အိမ္မက္တစ္ခုျဖစ္ သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဦး၀မ္းကိုေဟာသည္ မိမိ နာမက်န္းျဖစ္ခ်ိန္၊ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ခ်န္မ်ားတြင္...
"ငါမေသႏိုင္ေသး၊ ငါ..ပစၥည္းဥစၥာရွာေဖြစုေစာင္းရဦးမယ္၊ ငါ..ခ်မ္းသာရဦးမယ္၊ လူေပၚလူေဇာ္ျဖစ္ဦးမယ္" ဟု ဖခင္ၾကီးအိပ္မက္ကို ေအာက္ေမ့ လ်က္ အျမဲခြန္အားရမိပါေၾကာင္း ေျပာေလ႕ရွိသည္။
(2) ပညာသင္ၾကားျခင္း။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ တစ္မူထူးျခားသည္။ အားကစားမွအစ ပညာေရးတြင္ ထူးခြန္သည္။ ဖခင္ၾကီးတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရာ Khuasak ရြာ ABM (American Baptist Mission) ေက်ာင္းတြင္ ပညာ စတင္သင္ၾကားခဲ့ၿပီး အလယ္တန္းကို တီးတိန္၊ ဖလမ္းၿမိဳ႕ အလယ္တန္းေက်ာင္းတြင္၄င္း၊ ထိုမွတဆင့္ Scolar-ship ရရွိကာ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္း တြင္ အထက္တန္းေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္၀င္တန္းတြင္ အဂၤလိပ္၊ ပထ၀ီ၊ သမိုင္းဘာသာရပ္မ်ားအား ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။
(3) ႏိုင္ငံ့၀န္ထမ္း စတင္ျခင္း။
အထက္တန္းေအာင္ျမင္ၿပီး ဖလမ္းၿမိဳ႕ ခ်င္းေတာင္တန္းေဒသဆိုင္ရာ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္ရံုတြင္ လက္ေရးတို ရံုးအုပ္စာေရးၾကီးအျဖစ္ စတင္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
(4) ဂ်ပန္စစ္ေခတ္ ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးတြင္ပါ၀င္ျခင္း။
ဒုတိယကမာၻစစ္ကာလ ဂ်ပန္စစ္ေငြ႕စတင္လႊမ္းလာခ်ိန္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကိုလည္း ဂ်ပန္စစ္တပ္မွ သိမ္းပိုက္စျပဳလာၿပီး အေရးပိုင္ ဗိုလ္မွူးၾကီးေနလာ (Col. Naylar CBE) ႏွင့္ ဗိုလ္မွဴးၾကီးစတီဗင္ (Maj. Stevenson) တို႕မွ ဥိးေဆာင္ေသာ ခ်င္းလဲဗီး (Chin Levies) တပ္တြင္ Dr. Vum Ko Hau သည္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ေယာက္အျဖစ္ပါ၀င္ၿပီး ခ်င္းေတာင္တန္း စစ္ေျမျပင္ အ သီးသီးတြင္ တိုက္ပြဲ၀င္ကာ Maj. Stevenson မွ 1943ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာ 20ရက္ေန႕တြင္ ယာယီ စစ္ဦးစီး ဗိုလ္မွဴး (Staff Major) အျဖစ္ ၁၉၄၃ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာ (၂၀)ရက္ တြင္ ခ်ီးျမင့္ခဲ့သည္။
အဂၤလိပ္မဟာတင္ေပါင္းစုကို ဦးစီးေသာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ Lord Mount Batten သည္ တီးတိန္ၿမိဳ႔တြင္ ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဦး၀မ္းကိုေဟာ (Dr. Vum Ko Hau) အား ေတြ႕ဆံုၿပီး အမွတ္တရဓာတ္ပံုႏွင့္ ေငြစီးကရက္ တစ္ဗူးအား ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ေသးသည္။
(နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္မွ အထက္ျမန္မာျပည္ကို သိမ္းပိုက္လာေသာအခါ ခ်င္းျပည္နယ္ Sizaang ေဒသမွ သူ႕ကၽြန္မခံ အရံႈးမေပး ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။
Sizaang နယ္သည္ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ျပင္းျပေသာ ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ Bo Khai Kam ႏွင့္ တိုက္သူႀကီး Pu Khup Lian (Dr. Vum Ko Hau ၏အဖိုး) တို႕အပါအ၀င္ သူရဲေကာင္းမ်ား ေပါက္ဖြားရာ ဘူမိနက္ သန္ေအာင္ေျမ အျဖစ္ အစဥ္အလာၾကီးမားေသာေဒသျဖစ္ရာ Sir. George White, V.C Commader in Cheif of Upper Burma မွ "The most difficult enemy to see or hit I ever fought" ဟု အဂၤလိပ္ စစ္သမိုင္းတြင္ မွတ္တမ္း တင္ခဲ့သည္။ ဒုတိယအၾကိမ္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ စစ္ပြဲကာလတြင္ Victoria Cross (V.C) ခ်ီးျမင့္ခံရသူႏွစ္ဦးရွိရာ တစ္ဦးမွာ Sizaang နယ္တိုက္ပြဲတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ဖူးသည္။)
(5) ပင္လံုညီလာခံ (Historic Panglong Conference) သို႕တက္ျခင္း။
အမိေျမေပၚမွ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တို႕အား တြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ၿပီးေနာက္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီအစိုးရသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျပန္လည္ သိမ္းပိုက္ကာ နယ္ခ်ဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဆက္လက္က်င့္သံုးလာရာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ တိုင္းရင္းသား လြတ္လပ္ေရးၾကိဳးပန္းမႈမွာလည္း ပိုမိုၾကီးထြားလာခဲ့သည္။
ဦး၀မ္းကိုေဟာ (ဂ်ပန္ေခတ္ CDA Chairman) သည္ စစ္ကိုင္းအစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းေနဖက္ သူငယ္ခ်င္း မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဗိုလ္ခင္ေမာင္ေလး (ေနာက္ပိုင္း - ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီး) သခင္သာခင္ တို႕ႏွင့္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အျမဲတမ္း လိႈ႕၀ွက္စာ အဆက္သြယ္ရွိခဲ့ရာ 1947ခုႏွစ္တြင္က်င္းပမည့္ ပင္လံုညီလာခံသတင္းကို ၾကိဳသိထားၿပီးျဖစ္သည္။ ထို႕ျပင္ ယင္းညီလာခံတြင္ တက္ေရာက္မည့္ ခ်င္းေတာက္တန္းေဒသဆိုင္ရာ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္ De Glanville မွ ေရြးခ်ယ္ မည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွာ အဂၤလိပ္အလိုေတာ္ရွိ တိုက္သူၾကီး (Cheif) မ်ားသာျဖစ္မည္၊ မိမိအား ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ေရြး ခ်ယ္မည္ မဟုတ္ေၾကာင္း ၾကိဳတင္ရိပ္မိေသာေၾကာင့္ မိမိေဒသတြင္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ The Siyin War Council ႏွင့္ တိုင္ပင္ခဲ့သည္။ he Siyin War Council ၏ ညိွႏိႈင္းဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ေတြ႕ေသာအခါ . . .
1) ဂ်ပန္ဖက္ဆစ္အစိုးရ၏ လက္ေအာက္တြင္ ပါ၀င္ေသာ CDA, BDA ႏွင့္ မ်ိဳးခ်စ္တပ္မေတာ္သားမ်ားအား အဂၤလိပ္အစိုးရ ျပန္၀င္လာေသာအခါ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒႏွင့္ မတရားဖမ္းဆီးအေရးယူၿပီး ေထာင္ဒါဏ္၊ တစ္သက္တစ္ကၽြန္းဒါဏ္ စီရင္ ္ျခင္းအေပၚ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအေနႏွင့္ တာ၀န္ရွိသျဖင့္ ဗိုယ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ တိုင္ပင္ကာ ၄င္းအက်ဥ္းသားမ်ား ျပန္ လည္ လြတ္ေျမာက္ေရး ။
2) 1944 ခုႏွစ္ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ စနစ္ျဖင့္ စတင္ဖြင္လွစ္ေသာ ထုတ္လိုင္အထက္တန္းေက်ာင္းကို အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းအျဖစ္ အသိမွတ္ျပဳႏိုင္ေရးဟူေသာ အခ်က္(၂)ခ်က္တင္ျပရန္ျဖင့္ စီးယင္းခ်င္း စစ္ေကာင္စီႏွင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားလြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႔ ကိုယ္စားျပဳကာ မိမိစရိတ္ျဖင့္ ပင္လံုသို႕သြားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ဥိး၀မ္းကိုေဟာသည္ ရရွိေသာအခြင့္အေရးကို တန္ဖိုးရွိစြာအသံုးခ်ၿပီး ခ်င္းေတာင္တန္းဆိုင္ရာ အေရးပိုင္ De Glanville မွ ေစလႊတ္ေသာ တိုက္သူႀကီး Chief Hlur Hmung (Falam), Chief Thawng Za Khup (Tedim), Chief Kio Mang (Hakha) တို႕ႏွင့္ ပင္လံုညီလာခံတြင္ ၾကိဳတင္ေတြ႕ဆံုညွိႏိႈင္းကာ ဖဆပလ ဥကၠဌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ စီစဥ္ေပးျခင္းအရ ညီလာခံကိုယ္စားလွယ္ တစ္ဦးအျဖစ္ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးခြင့္ရခဲ့သည္။ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္(၃)ဦးမွာ ဘာသာစကား ခက္ခဲမႈ ေၾကာင့္ သူတို႕၏ ကိုယ္စား 1947ခုႏွစ္ ေဖဖ၀ါရီလ 12ရက္ေန႕ ညစာစားပြဲတြင္လည္း မိန္႕ခြန္းေျပာခဲ့ရသည္။
(6) ပင္လံုစာခ်ဳပ္မူၾကမ္း
ဖဆပလ ဥကဌ တာ၀န္ေပးခ်က္အရ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ မူၾကမ္းကို
1. U Sang Sam (B.A) - Shan
2. Maj. Shan Lung- Kachin
3. U Vum Ko Hau (ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္) တို႕မွ ဦးေဆာင္ ကနဦး ေရးဆြဲၿပီး၊
4. ဦးေစာစံထြန္း
5. ဦးေစာေရႊသိုက္
6. ဦးဒူး၀ါးေဇာ္လြန္း
7. ဦးၾကာပု
8. ဦးလဗန္ဂေရာင္ တို႕ႏွင့္ ညွိႏိႈင္းအတည္ျပဳခဲပါသည္။
ယင္းမူၾကမ္းတြင္ ရွမ္းႏွင့္ ကခ်င္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ လိုလားခ်က္အရ ျပည္နယ္ရရွိေရးႏွင့္ ခြဲထြက္ပိုင္ခြင့္ ရရွိ ေရးမ်ား ပါရွိ သျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ညွိႏိႈင္းမရဘဲ ေဆြးေႏြးပြဲပ်က္ျပယ္မည့္အေျခအေနဆိုက္လာေလသည္။ ယင္း အေျခအေနအား " ေတာင္ တန္းေျမျပန္႕ ေဆြးေႏြးပြဲ ပ်က္ၿပီ။ ဗိုလ္ခ်ုဳပ္ျပန္ေတာ့မယ္ " ဟု မွတ္တမ္း တင္ ထားသည္ကိုလည္းေတြ႕ႏိုင္သည္။ ညွိႏိႈင္းပြဲပ်က္သြားၿပီဟူေသာ သတင္းသည္ ေတာမီးပမာ တမဟုတ္ျခင္း ပ်န္႕ႏံွ႕သြားကာ ပြဲခင္းထဲရွိ ၾကားရသူတိုင္း လႈပ္ရြရြ ြျဖစ္ကုန္ၾက၏။ နယ္ခ်ဲ႕ေစပါးမ်ားမွာမူ ေအာင္ပြဲခံေနၾက၏။ ဦး၀မ္းကိုေဟာ ဦးေဆာင္ေသာ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕သည္ ေဆြးေနြးပြဲ အပ်က္မခံႏိုင္။ခ်င္းတို႕အေနႏွင့္ . . .
(၁)ျမန္မာျပည္မွ ဘ႑ေရးအကူညီအား ျဗိတိသွ်တို႕ ထက္ပိုရန္၊
(၂)စီးပြားေရးႏွင့္ ပညာေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အကူညီေပးရန္၊
(၃)ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္းမ်ား ဆက္လက္တည္တံ့ရန္ စသည္တို႕ကိုသာ အဓိကထားတင္ျပၾကသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ဦး၀မ္းကိုေဟာတို႕ ႏွစ္ကိုယ္တူၾကား ေဆြးေႏြးၾကရာ၀ယ္ ေက်နပ္ဖြယ္ရာအေျဖကို ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ ရရွိၿပီးျဖစ္ သည္။ ခ်င္းျပည္နယ္တည္ေထာင္ေရးကိုမူ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္(သို႕) တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္က်မွ စဥ္းစားဆံုးျဖတ္ၾကရန္ သေဘာတူၿပီး ျဖစ္ေနသည္။ သို႕ျဖစ္၍ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္မ်ား အေနျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ သေဘာတူညီ ခ်က္ လက္မွတ္ ေရးထိုးရန္ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနေပၿပီ။ ခ်င္းတို႕၏ သေဘာထားကို ဦး၀မ္းကိုေဟာက မိုင္းပြန္ေစာ္ဘြား စပ္စံထြန္း အား ေျပာျပေသာအခါ ခ်င္းတို႕အေနႏွင့္ အေလာတၾကီး လက္မွတ္မထိုးၾကရန္ ႏွင့္ကခ်င္တို႕တက္ေရာက္မည့္ အစည္းအ ေ၀းတြင္ တင္ျပရွင္းလင္းရန္ ေတာင္းပန္တားဆီးခဲ့သည္။ ထိုအေျခအေနေရာက္မွ ဦး၀မ္းကိုေဟာသည္ ကိုယ္စား လွယ္အဖြဲ႕တြင္ ျပန္လည္ညွိ ႏိႈင္းေသာအခါ သေဘာတူညီမႈရရွိၿပီး ေနာက္ဆံုး ပင္လံုစာခ်ဳပ္ၾကီးခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။
(7) စာခ်ဳပ္လက္မွတ္ ေရးထိုးျခင္း။
ထိုစဥ္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ မူရင္းပင္လံုစာခ်ဳပ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သူ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွာ အဂၤလိပ္နယ္ျခားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမွေစလႊတ္ေသာ U Hlur Hmung (Falam), U Thawng Za Khup (Tedim), U Kio Mang (Hakha) တို႕ ျဖစ္ၾကသည္။
အထူးတင္ျပလိုသည္မွာ ဦး၀မ္းကိုေဟာသည္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ဆဲ ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ တင္းၾကပ္ေသာ ၀န္ထမ္းစည္းမ်ဥ္းအရ 1947ခုႏွစ္ ေဖဖ၀ါရီလ 12ရက္ေန႕တြင္ လက္မွတ္ ေရးထိုးျခင္းမရွိခဲ့ပါ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမွ ဦး၀မ္းကိုေဟာအေနျဖင့္ လက္မွတ္ေရးထိုးပါက အစိုးရ(အဂၤလိပ္) အမႈထမ္းအျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ျခင္းမရွိေသးေသာေၾကာင့္ အေရးယူခံရမည္ျဖစ္၍ ၀န္ထမ္းအျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ၿပီး၊ ဒုတိယ အတိုင္ပင္ခံ (ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီး) အျဖစ္အေရြးခံၿပီးမွ လက္မွတ္ေရးထိုးရန္၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲစဥ္ကလဲ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ၾကိဳးပန္းမႈတြင္ ပါ၀င္ေသာ ပုဂၢိဳလ္အသီးသီးအား သမၼတ ေ၇်ာ့၀ါရွင္တန္က ခြင့္ျပဳထားသကဲ့သို႕ ယခု ပင္လံုစာခ်ဳပ္ကိုလည္း အခ်ိန္မေရြး လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ေၾကာင္း အၾကံျပဳလမ္းညႊန္ထားသည္။ ထိုသို႕ ခ်င္းေတာင္တန္း အေရးပိုင္ ရံုးမွ ႏႈတ္ထြက္၍ 15/3/1947 ေန႕တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ဒုတိယအတိုင္ပင္ခံ၀န္ႀကီး (ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီး) အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ ခန္႕အပ္ျခင္းခံရၿပီး 21/3/1947 ေန႕တြင္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထံ၌ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သည္။
တကၠသိုလ္ေန၀င္း ( (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္ေရးအရာရွိ) က 12/2/1995 ေန႕ထုတ္ေၾကးမံုသတင္းစာ "48 ႏွစ္ေျမာက္ ျပည္ေထာင္စုေန႕ ပင္လံုရႈခင္း" ေဆာင္းပါးတြင္ ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထံတြင္ ရွိေသာ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရး ထိုးသူမ်ားစာရင္းတြင္ ဦး၀မ္းကိုေဟာ(ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္)၏ အမည္ကို ေတြ႕ရွိေၾကာင္း" ထည့္သြင္းေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။
ဦး၀မ္းကိုေဟာ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးျဖစ္လာေသာအခါ U Thawng Cin Thang (ေနာက္ပိုင္းတိုင္းမင္းၾကီး) အား ဦး၀မ္းကိုေဟာ၏ ကိုယ္ေရးအရာရွိႏွင့္ အၾကံေပးပုဂိၢဳလ္အျဖစ္ ခန္႕အပ္ခဲ့သည္။
ပင္လံုစာခ်ဳပ္ ခ်ုဳပ္ဆိုၿပီးသည့္အခါ ဦး၀မ္းကိုေဟာ တင္ျပခဲ့သည့္အတိုင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကလဲ အစိုးရအဖြဲ႕အာဏာျဖင့္ ေထာင္ဒါဏ္တစ္သက္တစ္ကၽြန္းခံရသူမ်ားကို အလ်င္အျမန္ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ရေအာင္ ခ်က္ခ်င္းေဆာင္ရြက္ေပး သည့္ အျပင္ မ်က္ႏွာျဖဴနယ္ျခားအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၀န္ အေရးပိုင္ Sde Glanville အား ပင္လံုညီလာခံအၿပီး (၅) ရက္အတြင္း ရာထူးမွ ရပ္စဲလိုက္သည္။ ထို႕ျပင္ မိမိရပ္ရြာျဖစ္ေသာ ထုတ္လိုင္ (Old Fort White) နယ္တြင္ ကိုယ္ထူကိုယ္ထတည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး၊ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္အစိုးရ လက္ထက္ကတည္းက အသိမွတ္ျပဳျခင္းခံခဲ့ရေသာ အထက္တန္းေက်ာင္းကို ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ အသိအမွတ္ျပဳ ေက်ာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုခ်က္ကိုလည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မွ ခ်က္ျခင္း အသိအမွတ္ျပဳေပး ခဲ့ျခင္း မ်ားမွာ ပင္လံုမွ ရလဒ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။
(8) ႏိုင္ငံ့ကိုယ္စား ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား
(၁) ေအာင္တန္းစံုစမ္းေရး ေကာ္မရ်င္တြင္ပါ၀င္ျခင္း။
ျပည္နယ္ျပည္မ ပူးေပါင္း၍ လြတ္လပ္ေရးအရယူရန္ ပင္လံုညီလာခံတြင္ သေဘာတူညီခံ့ၾကေသာ္လည္း အဂၤလိပ္အစိုးရက ျပန္လည္ ေခ်ဖ်ကႏိုင္္လိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္သျဖင့္ Lt. Col. Rees William ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေတာင္တန္းေဒသ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ (Frontier Area Inquiry Commission) တစ္ရပ္ ဖြဲ႕စည္းရာတြင္ အဖြဲ႕၀င္မ်ားအျဖစ္ မိုင္းပြန္ေစာ္ဘြားႀကီး စပ္စံထြန္း (ရွမ္း)၊ ဆမားဒူ ၀ါဆင္၀ါေနာင္ (ကခ်င္)၊ ဦး၀မ္းကိုေဟာ(ခ်င္း)၊ ေစာစံေကး (သံလြင္ခရိုင္ ကိုယ္စားလွယ္၊ ေကအင္ယူ အဖြဲ႕) ႏွင့္ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္ၾကသည္။ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕၀င္မ်ားဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ျပည္နယ္ျပည္မ ပူးေပါင္း၍ လြတ္လပ္ေရးရရွိၾကျခင္းျဖစ္သည္။
(၂) 1947 ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲရာတြင္ ပါ၀င္ျခင္း။
1947 ပင္လံုညီလာခံ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားအရ တစ္ႏွစ္အတြင္း လြတ္လပ္ေရးရရွိေရးအတြက္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲ ရာတြင္ ဥကၠဌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၊ ဗဟိုေကာ္မတီ၌ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္မ်ားအျဖစ္ (၁) ဦး၀မ္းကိုေဟာ (၂) ဦးဆ၀စ္ (၃) ကပၸတိန္မန္တုန္းႏုန္း တို႕ပါ၀င္ၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္သီခ်င္းႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တံဆိပ္ေကာ္မတီတြင္ ဦး၀မ္းကိုေဟာလည္း တစ္ဦးအပါ အ၀င္ျဖစ္သည္။ ၄င္းေကာ္မတီမွ စပ္ဆိုထားေသာ သီခ်င္း (Anthem) ကို ယခုတိုင္ က်င့္သံုးဆဲျဖစ္သည္။ ထို႕ျပင္ အေျခခံ ဥပေဒ အေခ်ာကိုင္ ေကာ္မတီတြင္လည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္။
(၃) ႏုအက္တလီစာခ်ဳပ္ ေရးဆြဲရာတြင္ ပါ၀င္ျခင္း။
1947 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲၿပီးေနာက္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ႏုအက္တလီစာခ်ဳပ္ ေရးဆြဲရန္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕သို႕ ေရယာဥ္ခရီးျဖင့္ သြားေရာက္ခဲ့ေသာ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္(၅)ဦးမွာ
1) ဦးတင္ထြဋ္
2) ဦးမန္း၀င္းေမာင္ (ကရင္)
3) ဦး၀မ္းကိုေဟာ (ခ်င္း၀န္ၾကီး)
4) စပ္ခြန္ခ်ိဳ (ရွမ္း)
5) ဗိုလ္မွဴးေအာင္ (ဖဆပလ ဒုဥကၠဌ) တို႕ျဖစ္ၾကသည္။
ႏုအက္တလီစာခ်ဳပ္မူၾကမ္းေရးဆြဲရာတြင္ ျဗိတိသၽွအစိုးရဘက္မွ ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီး Dr. Hugh Dalton က Domination အဖြဲ႕၀င္ ႏိုင္ငံမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ဂ်ပန္စစ္အတြင္း ဂ်ပန္မ်ားျပန္လည္ေမာင္းထုတ္၍ ျဗိတိသွ်အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံအား ျပန္လည္ သိမ္းပိုက္ရာ၌ ကုန္က်ေငြေပါင္ ( Pound) သန္းေပါင္း 40 ကို ေပးေလ်ာ္ႏိုင္မွသာ လြတ္လပ္ေရးကို ေပးမည္ဟု တင္ျပလာပါသည္။ ဥိး၀မ္းကိုေဟာမွ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ဂ်ပန္ကို ျပန္လည္တိုက္ထုတ္စဥ္က ျဗိတိသွ်တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပဲ BDA, BIA တပ္မ်ား၊ ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားပါ အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ ေပးလွဴ၍ တိုက္ခိုက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဥိး၀မ္းကိုေဟာ ကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္ေသာ ခ်င္းေတာ္လီန္ေရးတပ္မွလည္း အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ စေတးခဲ့ေၾကာင္း၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွဆိုင္ရာ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ Lord Mount Batten မွ စစ္ႏိုင္မႈေၾကာင့္ ခ်ီးျမွင့္ေသာ စာရြက္စာတမ္း၊ ဓာတ္ပံုအေထာက္ထားမ်ားျပေသာအခါ ေပပါင္သန္းေပါင္း (၁၅)သန္းေက်ာ္ ေလ်ာ့၍ က်န္ေငြကို 1952ခုႏွစ္မွစ၍ အတိုးမဲ့ (၁၂) ၾကိမ္ အရစ္က် ေပးေဆာင္ရန္ ေနာက္ဆံုးသေဘာတူညီမႈ ရရွိႏိုင္သျဖင့္ စာခ်ဳပ္လက္မွတ္ ေရးထိုးရန္ အသင့္ျဖစ္၁္၍ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ ေစာင့္ေနေသာ သခင္ႏုႏွင့္ ဗိုလ္လက်္ာတို႕ကို ေၾကးနန္းရိုက္ေခၚပါသည္။ 1947ခုႏွစ္ လန္ဒန္ျမိဳ႕ အမွတ္(၁၀)၊ ေဒါင္းနင္းလမ္း၌ ကၽြန္ဘ၀မွ လြတ္ေျမညက္ေသာ ႏုအက္တလီစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုး ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့သည္။
၁၉၅၇ခုႏွစ္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕တြင္က်င္းပေသာ ႏုအက္တလီစာခ်ဳပ္ (၁၀)ႏွစ္ေျမာက္ အထိမ္းအမွတ္အစည္းအေ၀းတြင္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကိုယ္စား ဦး၀မ္းကိုေဟာ တက္ေရာက္မိန္႕ခြန္းေျပာၾကားခဲ့ပါေသးသည္။
(၄) ကမာၻ႕သမိုင္း၀င္ ဘန္ဒုန္းမူ (၅)ခ်က္။
လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးႏုသည္ အိမ္နီးနားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ရရွိရန္ရည္ရြယ္လ်က္ ၁၉၅၅ခုႏွစ္ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ ဘန္ဒုန္း ၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပေသာ အာရွ၊ အာဖရိက ညီလာခံၾကီးအတြက္ အၾကိဳညွိႏိႈင္းေဆြးေႏြးပြဲကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕႔၌ က်င္းပခဲ့ သည္။ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ သမၼတနာဆာ၊ တရုတ္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ခ်ဴအင္လိုင္း၊ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ေနရူး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ဦးႏု တို႕ ပါ၀င္တက္ေရာက္ေသာ အစည္းေ၀းျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဦး၀မ္းကိုေဟာမွ သီးေဆာင္တာ၀န္ယူၿပီး အၾကိဳညွိႏိႈင္းေဆြး ေနြးပြဲတြင္ ႏိုင္ငံတကာမွ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံႏွင့္တႏိုင္ငံအၾကား ေစာင့္ထိန္းရမည့္မူ (၅)ခ်ကိ္ကို သေဘာတူညီမႈ ရရွိသျဖင့္ သမိုင္း ၀င္ ဘန္ဒုန္းမူ (၅)ခ်က္ (The Five Principle of Bandung) ကို ေအာင္ျမင္စြာ လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့သည္။
(5) ကမာၻ႕ကုလသမဂၢ ညီလာခံၾကီးသို႕ တက္ေရာက္ျခင္း။
ႏိုင္ငံေတာ္၀န္ၾကီးခ်ုဳပ္၏ တာ၀န္ေပးခ်က္အရ ၁၉၅၃ခုႏွစ္၊ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ႏွင့္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ နယူးေယာက္ျမိဳ႕တြင္ က်င္းပေသာ ကမာၻ႕ကုလသမဂၢညီလာခံၾကီးသို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရကိုယ္စား တက္ေရာက္မိန္႕ခြန္းေျပာခဲ့သည္။
(၆)ဘန္ဒုန္းညီလာခံ (၁၀) ႏွစ္ေျမာက္သို႕ တက္ေရာက္ျခငိး။
၁၉၆၃ခုႏွစ္ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ၌ က်င္းပသည့္ ဘန္ဒုန္းညီလာခံ (၁၀) ႏွစ္ေျမာက္အထိမ္းအမွတ္ပြဲတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကိုယ္စား တက္ေရာက္မိန္႕ခြန္းေျပာၾကားခဲ့သည္။
(၇)အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံအား ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ျပန္လည္၀င္ေရာက္ႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း
အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႕ကုလသမဂၢႏိုင္ငံမွ ႏႈတ္ထြက္ၿပီးေနာက္ Dutch အစိုးရႏွင့္ အၾကီးအက်ယ္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားကာ အင္ဒိုနီးရွားေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာ မဟာမက္ပါတားႏွင့္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တန္စီးယားတို႕အား Dutch အစိုးရမွ ဖမ္းဆီးသည္ကို ဦး၀မ္းကိုေဟာမွ သတင္းၾကားလွ်င္ ၾကားခ်င္း ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးႏုထံ တင္ျပ၍ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးႏုမွ အာရွ အေရးေပၚအစည္း အေ၀း ေခၚယူၿပီး Dutch အစိုးရအား ရံႈ႕ခ်ကာ အင္ဒိုနီးရွားေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ား ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ ၎အျပင္ ဦး၀မ္းကိုေဟာ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီး ဌာနတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္က ခင္မင္ရင္းႏွီးခဲ့ေသာ ဦးသန္႕(UN Secretary) ႏွင့္ တိုင္ပင္၍ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံအား ကုလသမဂၢအဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ္၀င္ေရာက္ႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ပါသည္။
(9) ႏိုင္ငံေတာ္မွ ဂုဏ္ျပဳျခင္း
(၁)စည္သူဘြဲ႕ရရွိျခင္း
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရမွ ဦး၀မ္းကိုေဟာအား 1948ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၄)ရက္ေန႕ လြတ္လပ္ေရးေန႕တြင္ "စည္သူဘြဲ႕" ကို ခ်ီးျမွင့္ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
(၂)၀မ္းကိုေဟာ စစ္ေၾကာင္းျဖင့္ဂုဏ္ျပဳျခင္း
၁၉၆၉ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ မႏၱေလးျမိဳ႕တြင္ က်င္းပေသာ(၂၂)ၾကိမ္ေျမာက္ ျပည္ေထာင္စုေန႕ လူထုအစည္းအေ၀းၾကီးတြင္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ပင္လံုညီလာခံၾကီး၌ အဓိက ပါ၀င္ခဲ့ၾကေသာ ပုဂိၢဳလ္ၾကီးမ်ားကို ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္
(၁) ေအာင္ဆန္းစစ္ေၾကာင္း
(၂) ၀မ္းကိုေဟာစစ္ေၾကာင္း
(၃) စပ္စံထြန္းစစ္ေၾကာင္း ဟူ၍ စစ္ေၾကာင္းၾကီး(၃)ေၾကာင္းျဖင့္ ျပည္သူလူထု(၃)သိန္းေက်ာ္ေျခတက္ကာ ဂုဏ္ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။
(၃)ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္ ပထမအဆင့္ ရရွိျခင္း
၁၉၄၇ခုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ျမန္မာ့ ဆိုရွာလစ္လမ္းစဥ္ပါတီအစိုးရမွ ပထမအသုတ္တြင္ ခ်ီးျမွင့္ေသာ ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္ ပထမအဆင့္ ရရွိသူ ခ်င္းလူမ်ိဳးထဲတြင္
(၁) ဦး၀မ္းကိုေဟာ (ပထမခ်င္း၀န္ၾကီး)
(၂) ဦးလြမ္းပံု (U Lun Pum) (လယ္ယာေျမ၀န္ၾကီး)
(၃) ဦးဆန္ခိုလွ်ံ (ခ်င္းေရးရာ ဦးစီးအဖြဲ႕ ဥကၠဌ)
(၄) ဦးကီယိုးမန္ ( U Kio Mang) (ပင္လံုညီလာခံ ကိုယ္စားလွယ္)
(၅) ဦးထပ္လိုင္ (U That Lai) (လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္) တို႕ပါ၀င္ၾကသည္။
(10) ႏိုင္ငံေတာ္ သံအမတ္ၾကီးအျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ျခင္း
၁၉၄၇ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီး ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးအျဖစ္မွ အနားယူၿပီးသည့္အခ်ိန္တြင္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးဌာန၌ ဒုတိယ အတြင္း၀န္အျဖစ္ ခန္႕အပ္ျခင္းခံရသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးဌာနရွိ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာဌာန၊ ႏိုင္ငံတကာေရးရာဌာန၊ သံတမန္ေရးရာဌာန တို႕တြင္ အသီးသီးတာသန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါသည္။ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ိမွ ေစလႊတ္သည့္ သံအမတ္ၾကီးအျဖစ္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ နယ္သာလင္ႏိုင္ငံ၊ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ၊ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ၊ ခ်က္ကိုစလိုေဗးကီးယားႏိုင္ငံ၊ ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံ ႏွင့္ ဟန္ေဂရီႏိုင္ငံတို႕တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၅ခုႏွစ္တြင္ အၿငိမ္းစားယူခံ့သည္။
(11) စာေပေလာကလႈပ္ရွားမႈမ်ား
၁၉၃၈ခုႏွစ္တြင္ Chin hills Education Upift Society တြင္ Co-Founder and Secretary အျဖစ္တာ၀န္ယူခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ စာေပဘက္တြင္ ပိုမိုစိတ္၀င္စားခဲ့ၿပီး စီးယင္းေဒသတြင္ ကိုယ္ထူကိုယ္ထေက်ာင္းထူေထာင္ႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပန္းခဲ့သည္။
သုေတသီတစ္ဦးလည္းျဖစ္၍ မဂၢဇင္း၊ စာေစာင္၊ သတင္းစာမ်ားတြင္ ေဆာင္းပါး ေျမာက္မ်ားစြာ ေရးသားခဲ့သည့္အျပင္ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ (ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတေဟာင္း) တို႕ႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္တြင္ The Guardian Press သတင္းစာတိုက္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ၎ေရးသားျပဳစုေသာ (Profile of A Burma Frontier Man) စာအုပ္သည္ ကမာၻေက်ာ္၍ ႏိုင္ငံအသီးသီးရွိ တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္မ်ားသို႕ လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ ခ်က္ကိုစလိုေဗးကီးယားႏိုင္ငံ Charles University Praque မွ ယင္းစာအုပ္ျဖင့္ Ph.D ဂုဏ္ထူးေဆာင္ေဒါက္တာဘြဲ႕ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ Yale University, History Department တြင္ ယင္းစာအုပ္ကို Oriental Studies အျဖစ္ အသံုးျပဳရန္ ျပဌာန္းထားသည္။ USA, New York, Pleasant Villee တြင္ရွိေသာ The Reader Digest မဂၢဇင္းတိုက္မွ ေဒါက္တာ ဦး၀မ္းကိုေဟာအား ပုဂိၢဳလ္ေရး စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ားကို ေလးစားေသာအားျဖင့္ ၁၉၅၅ခုႏွစ္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ သံအမတ္ၾကီးအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္မွစ၍ Life Member, Life FreeSubcription တစ္ဦးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။
12) ႏိုင္ငံတကာမွ ဂုဏ္ျပဳျခင္း
(၁) ကမာၻ႕ စြမ္းေဆာင္ရွင္ လူ (၅၀၀၀) တြင္ ပါ၀င္ျခင္း။
The American Biographycal Institute မွ ထူးျခားေသာ ကမာၻပုဂိၢဳလ္မ်ား၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ စာေပႏွင့္ စြမ္းေဆာင္မႈကို ရႈေဒါင့္ေပါင္းစံု သုေတသနျပဳလုပ္၍ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံအသီးသီးမွ လူ (၅၀၀၀) ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အမွတ္စဥ္ (၁၅)ျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ခံရၿပီး၊ ၁၉၉၆ခုႏွစ္တြင္ Diploma of Culture ဘြဲ႕ကို ခ်ီးျမွင့္ခံခဲ့ရသည္။
(2) ႏွစ္(၅၀)ျပည့္ ဒုတိယကမာၻစစ္ေအာင္ပြဲ အခမ္းအနားသို႕တက္ေရာက္ျခင္း
၁၉၉၅ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ ျဗိတိသွ်အစိုးရမွ ဦးစီးက်င္းပေသာ ႏွစ္(၅၀)ျပည့္ ဒုတိယကမာၻစစ္ေအာင္ပြဲအထိမ္းအမွတ္ (The 50th Anniversary of the end of world war II and V.J (Victoria in Japan) ေအာင္ပြဲအခမ္းအနား၊ လန္ဒန္ျမိဳ႕သို႕ တက္ေရာက္ရန္ ဖိတ္ၾကားျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ဂ်ပန္စစ္အတြင္း အဂၤလိပ္စစ္တပ္ႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ သက္စြန္႕ဆံဖ်ားတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾက ေသာ BDA, BIA တပ္မွ စစ္မႈထမ္း(၃)ဦးျဖစ္ၾကေသာ
(၁) ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ ေစာၾကာဒူး
(၂) ဦး၀မ္းကိုေဟာ (ခ်င္းေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္)
(၃) ရဲေဘာ္ အိုင္ဗင္ကိန္း တို႕ကို ဖိတ္ၾကားခဲ့သည္။
ဤသို႕ျဖင့္ Field Marshal Sir. Peter ေခါင္းေဆာင္ေသာ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံ အသီးသီးမွ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကသည့္ စစ္မႈထမ္းေဟာင္းမ်ားအား ဂုဏ္ျပဳသည့္ အခမ္းအနားသို႕ တက္ေရာက္ဂုဏ္ျပဳခံခဲ့သည္။
(13) ႏိုင္ငံေတာ္ လုပ္ၾကံမႈအေရးခင္းမွ သီသီေလးလြတ္သြားျခင္း
၁၉၄၇ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၁၉)ရက္ေန႕ ႏိုင္ငံေတာ္လုပ္ၾကံမႈၾကီးသည္ စစ္ၿပီးေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ကံၾကမၼာ ကို အေျခခံမွအစ ေျပာင္းလဲေစေသာ အလြန္အေရးၾကီးသည့္ သမိုင္း၀င္ ျဖစ္ရင္ၾကီးတစ္ခုပင္ျဖစ္ေပသည္။ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ႏွင့္ တိုင္းရင္းသား သစၥာေဖာက္ ဂဋဳန္ဦးေစာတို႕လက္ခ်က္ျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္တကြ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ားလုပ္ၾကံခံရသည့္ ယင္းေန႕ အစည္းအေ၀းခန္းမတြင္ ဦး၀မ္းကိုေဟာ (ခ်င္း၀န္ၾကီး) လည္း တက္ေရာက္ခဲ့သည္။
ထိုအစည္းအေ၀းတက္ေရာက္ေနစဥ္ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းမွ တိုင္းရင္းသားေရးရာ က႑တစ္ခုေပၚလာ ၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းထံတြင္ ခြင့္ပန္၍ အစည္းခန္းမၾကီးမွ ထြက္ခြာသည့္ မိနစ္ပိုင္းတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္လုပ္ၾကံမႈၾကီး ျဖစ္ပြားရာ ဦး၀မ္းကိုေဟာသည္ ေသေဘးမွ သီသီကေလးလြတ္ေျမာက္ခဲ့ရသည္။
(14) သာသနာေရးေဆာင္ရြက္မႈမ်ား
သိကၡာေတာ္ရဆရာ Revd. Za Khup ၏ သားျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ ႏိုင္ငံ့တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရင္း ႏွင့္ ပင္ ဘာသာေရး၊ လူမႈေရးတို႕တြင္ တက္ၾကြစြာပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ YMCA တြင္ ဒု-ဥကၠဌ
Myanmar Baptist Convention, Man Falllowship Chairman
Emmanuel Baptist Church အသင္းေထာက္လူၾကီး
Yangon Siyin Baptist Church ရာသက္ပန္ သင္းေထာက္လူၾကီး အျဖစ္တက္ၾကြစြာပါ၀င္သည့္အျပင္
ကမာၻ႕က်မ္းစာအုပ္ Gideon President အျဖစ္အမႈေတာ္ျမတ္၌ တက္ၾကြစြာပါ၀င္ၿပီး က်မ္းစာလိုအပ္သူမ်ားကို အခမဲ့ေ၀ေပးျခင္းျဖင့္ အမႈေတာ္ျမတ္၌ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ထို႕ျပင္ သူအသက္ရွင္စဥ္က တနၤဂေႏြ သက္ၾကီးသံစံုအဖြဲ႕ တြင္လည္း ဂုဏ္ေတာ္ခ်ီးမြန္းခဲ့သည့္အျပင္ သူကိုယ္တိုင္ SOLO သီခ်င္းကို အခါအားေလ်ာ္စြာ၊
Church တြင္၎၊ နာေရးမ်ားတြင္၎ ဆိုတတ္ပါေသးသည္။
(15) ဘုန္းေတာ္၀င္စားျခင္း
အသက္ၾကီးလာသည္ျဖစ္၍ ပထမအၾကိမ္ ၂၀၀၆ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၂၉ရက္မွ ေဖဖ၀ါရီလ ၅ရက္ေန႕ထိ ရန္ကုန္ ျပည္သူ႕ ေဆးရံုၾကီးတြင္၎၊ ဒုတိယအၾကိမ္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ မတ္လ (၅) မွ (၇) ရက္ေန႕ထိ၎ ေဆးရံုတက္ခဲ့ရသည္။ဆက္လက္၍ ဖခင္ၾကီးေနအိမ္မွာပင္ ျပဳစဳကုသရင္း ၂၀၀၆ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၂၂) ရက္ နံနက္ ၁၁း၀၀ ညာရီတြင္ ဘုန္းေတာ္၀င္စားသြားပါ သည္။
Contributed By:
Pa. Ngin Do Pau
2007
စကားလံုးအသံုးႏႈန္္းတခ်ိဳ႕ ရွင္းျပျခင္း။ “Sizang, Siyin, Sizaang” ၊ စီးယင္း တို႕မွာ အဓိပါယ္တူ ခ်ငိး(ဇို) မ်ိဳးႏြယ္တစ္ခု၏ နာမည္ျဖစ္သည္။
References:
1-( Chin hills Gazetteer Vol -1: Page 133-134)
2-(Burma's Constitution 1957, 1958 by Dr. Maung Maung: Page-6
3- (Ref: 20/10/1943 ေန႕ Lt.Col. Stevenson (S.C.A.O) Chinhills & O.C Chin wage. S.E.A Commander ၏ အမိန္႕စာ။
4- (ျမန္မာ့ ဆိုရွာလစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဌာနခ်ဳပ္မွ ထုတ္ေ၀ေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ေရးသမိုင္း စာမ်က္ႏွာ-269)
5-(Ref:5- 18/3/1955 ေန႕ထုတ္ ေၾကးမုန္သတင္းစာပါ တကၠသိုလ္ေန၀င္း (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္ေရးအရာရွိ) ၏ ႏွစ္50ျပည့္ ေရႊရတုတပ္မေတာ္ေန႕အၾကိဳ "တပ္မေတာ္ႏွင့္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားလူငယ္မ်ား" ေဆာင္းပါး။)
6- (ျမန္မာ့သမ္ုင္းျဖစ္ရပ္မွန္ ေရးသားေရးအဖြဲ႕က စီစစ္ၿပီး ဦးေက်ာ္၀င္း၊ ဦးျမဟန္၊ ဦးသိန္းလိႈင္တို႕က ျပဳစုေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေရးႏွင့္ 1947 အေျခခံဥပေဒ ပထမတြဲ- စာမ်က္ႏွာ-255)
7-(Ref:ဦးအုန္းေဖ(ရွမ္းျပည္နယ္ ဥိးစီးအဖြဲ႕၀င္ေဟာင္း)၏ ပင္လံု စစ္တမ္းစာမ်က္ႏွာ- စာမ်က္ႏွာ-(444-445)
8- 6- (ျမန္မာ့သမ္ုင္းျဖစ္ရပ္မွန္ ေရးသားေရးအဖြဲ႕က စီစစ္ၿပီး ဦးေက်ာ္၀င္း၊ ဦးျမဟန္၊ ဦးသိန္းလိႈင္တို႕က ျပဳစုေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေရးႏွင့္ 1947 အေျခခံဥပေဒ ပထမတြဲ- စာမ်က္ႏွာ-270-271)
9- 5-(Ref:5- 18/3/1955 ေန႕ထုတ္ ေၾကးမုန္သတင္းစာပါ တကၠသိုလ္ေန၀င္း (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုယ္ေရးအရာရွိ) ၏ ႏွစ္50ျပည့္ ေရႊရတုတပ္မေတာ္ေန႕အၾကိဳ "တပ္မေတာ္ႏွင့္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားလူငယ္မ်ား" ေဆာင္းပါး။)
10- (ျမန္မာ့သမ္ုင္းျဖစ္ရပ္မွန္ ေရးသားေရးအဖြဲ႕က စီစစ္ၿပီး ဦးေက်ာ္၀င္း၊ ဦးျမဟန္၊ ဦးသိန္းလိႈင္တို႕က ျပဳစုေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေရးႏွင့္ 1947 အေျခခံဥပေဒ ပထမတြဲ- စာမ်က္ႏွာ-281, 286-287)
10- Burma thestruggle for Independence 1944-48, Vol: 11- Page- 461
11-(Ref:(ျမန္မာ့ ဆိုရွာလစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဌာနခ်ဳပ္မွ ထုတ္ေ၀ေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ေရးသမိုင္း စာမ်က္ႏွာ-229)
12- ႏိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈအဖြဲ႕ ျပန္ၾကားေရး၀န္ၾကီးဌာန သတင္းႏွင့္ စာနယ္ဇင္းလုပ္ငန္းမွ ထုတ္ေ၀ေသာ "ဂုဏ္ျပဳခံ ပင္လံု (သို႕) ျပည္ေထာင္စု၏ ႏွလံုးသားႏွင့္ လက္ေရြးစင္ ေဆာင္းပါးမ်ား) စာမ်က္ႏွာ-4
13- (ျမန္မာ့သမ္ုင္းျဖစ္ရပ္မွန္ ေရးသားေရးအဖြဲ႕က စီစစ္ၿပီး ဦးေက်ာ္၀င္း၊ ဦးျမဟန္၊ ဦးသိန္းလိႈင္တို႕က ျပဳစုေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအေရးႏွင့္ 1947 အေျခခံဥပေဒ ပထမတြဲ- စာမ်က္ႏွာ-469-571-739-740)
14- ဦးေဖခင္၏ ကိုယ္ေတြ႕ ပင္လံု- စာမ်က္ႏွာ- 139
Ref: 15-Burma thestruggle for Independence 1944-48, Vol: 11- (Edited by Hugh Tinker) Page- 749
16 - Profile of Burma Frontier Man - Vum Ko Hau
17 - People's Literative Committee and House မွ ထုတ္ေ၀ေသာ Who's who in Burma (1961)
Ref: 18- People's Literative Committee and House မွ ထုတ္ေ၀ေသာ Who's who in Burma (1961) page-43
Ref: 19-1969ခုႏွစ္ ေဖဖ၀ါရီလ (၁၂)ရက္ေန႕ထုတ္ လုပ္သားျပည္သူ႕ေန႕စဥ္သတင္းစာ (အထူးထုတ္)
Ref: 20(Yale University, South East Asia Studies New Heaven, Connecticut 06520 မွ HARRY J. BENDA, Proffessor of History Department ၏ November 13, 1963 Personal Letter.
21-The Britist Ministerial Steering Committee for the World War II Commenmoration ၏ 3rd April 1995 invitation letter.
