၂၀ ရာစုကို အာရွတိုက္အေနႏွင့္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရမည္ဆိုလွ်င္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး အမ်ိဳး သား လြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ ရာစုႏွစ္ဟူ၍သာ ဆိုထိုက္ပါသည္။ စင္စစ္အားျဖင့္ ရာစုႏွစ္ အခ်ိဳ႕ ၾကာျမင့္ခဲ့သည့္ အာရွမွ အမ်ိဳးသားအသီးသီး ျပည္သူမ်ား၏ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား ေၾကာင့္ ပထမဆံုးေသာ လြတ္ေျမာက္ေရးအသီးအပြင့္ကို ေတြ႔ျမင္ခဲ့ၾကရသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း (၁၁၀)တိုင္ၾကာ ေညာင္းခဲ့ၿပီျဖစ္၏။ အတိအက်အားျဖင့္ ၁၈၉၈ ခု ဇြန္လ (၁၂) ရက္ေန႔၊ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၊ မနီလာၿမိဳ႕၏ ေတာင္ဘက္ရွိ က၀စ္ KAWIT (ယခင္ Cavite AI Viejo) ေဒသတြင္ ဖိလစ္ပိုင္လူမ်ိဳး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး အီမီလီယို အဂြီနယ္လ္ဒို (Emilio Aguinaldo) က နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး ျပည္သူ႔လြတ္ ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈ၏ ပထမဆံုး အခ်က္ေပးေသနတ္သံကို ပစ္ေဖာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အဆိုပါေန႔ တြင္ ဖီလစ္ပိုင္အမ်ိဳးသားတစ္ရပ္လံုးတို႔သည္ စပိန္ကိုလိုနီတို႔၏ ႏွစ္ေပါင္း(၃၃၃)ႏွစ္တိုင္ ဖိႏွိပ္၊ ေသြးစုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွ ပထမဆံုး ႐ံုးထ အံုႂကြေတာ္လွန္လိုက္ၾကၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္းကို အဂြီနယ္လ္ဒိုက အတိအလင္း သေဘာထား ထုတ္ျပန္ေၾကညာလိုက္သည္။ အေနာက္တိုင္း ကိုလိုနီအုပ္စိုးမႈတို႔ ႏွစ္၀က္ ေက်ာ္ၾကာ တုန္႔ျပန္တိုက္ခိုက္ၿပီးေနာက္ ၁၈၉၉ ခု ဇန္န၀ါရီလတြင္ ပထမဆံုး ဖီလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရးကို ေၾကညာေပးႏိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ျပင္ အာရွတိုက္ အမ်ိဳးသားျပည္သူမ်ားထဲမွ ဖိလစ္ပိုင္ ႏိုင္ငံက ပထမဆံုး လြတ္လပ္ေရး၏ အရသာကို ျမည္းစမ္းခြင့္ရခဲ့သည္မွာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ ဆိုလွ်င္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၁၀) တိတိ တိုင္ခဲ့ၿပီျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၏ ပထမဆံုး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ခြင့္ရွိေသာ လြတ္လပ္ေရး သက္တမ္းမွာ (၂)ႏွစ္ခန္႔သာ ၾကာေညာင္းခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကိုလိုနီအရွင္သခင္ေဟာင္း စပိန္ တို႔၏ အ႐ိုက္အရာကို လက္သစ္ကိုလိုနီ အေမရိကန္တို႔က လႊဲေျပာင္းဆက္ခံခဲ့ျပန္သည္။ သို႔ျဖင့္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားအေနႏွင့္ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္တိုင္ ရာစုႏွစ္ တစ္၀က္ေက်ာ္မွ် နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး တိုက္ပြဲကို ဆင္ႏႊဲၿပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ထူေထာင္ႏိုင္ရန္ လံုးပမ္းတိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကရ သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံက စတင္ပစ္ေဖာက္ အခ်က္ေပးလိုက္ေသာ လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲ မီးက်ည္၏ ထိန္ညီးေတာက္ပစြာ လမ္းျပခဲ့ေသာ အလင္းေရာင္ေအာက္တြင္ အျခားေသာ အာရွညီအကိုမ်ားက လည္း ဆက္လက္လိုက္ပါေလွ်ာက္လွမ္းခဲ့ၾကသည္။ သို႔ျဖင့္ ဒုတိယကမၻာစစ္၏ ေႏွာင္းပိုင္းအခ်ိန္မွစၿပီး အာရွႏိုင္ငံအမ်ားစု အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ လြတ္လပ္ေရး ရလာခဲ့ၾကသည္။
၁၉၂၄ ခုႏွစ္တြင္ မြန္ဂိုလီးယား၊ ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံကို တရား၀င္ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
၁၉၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ကိုရီးယား၊ ဗီယက္နမ္၊ အင္ဒိုနီးရွားတို႔ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ၾကသည္။
၁၉၄၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖိလစ္ပိုင္တို႔ လြတ္လပ္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏွင့္ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံတို႔ လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာႏိုင္ခဲ့သည္။
၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ၊ သီရိလကၤာႏွင့္ မေလးရွားတို႔ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ လြတ္လပ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္လာခဲ့သည္။
၁၉၄၉ ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။
ထို႔ေနာက္ ၁၉၉၇ ခုမွာ ေဟာင္ေကာင္ကၽြန္း၊ ၁၉၉၉ ခုတြင္ မကာအိုနယ္ေျမတို႔ကို ျပည္လည္ လႊဲေျပာင္းရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လြတ္လပ္ေသာ အာရွကုန္းေျမႀကီး ထူေထာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀) တိုင္ လံုးပမ္း တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကရသည္။ အာရွႏိုင္ငံမ်ားစြာတို႔ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ၾကသည္မွာ ရာစုႏွစ္၀က္ခန္႔ ၾကာေညာင္း ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း အာရွတိုက္တစ္တိုက္လံုး ကိုလိုနီထမ္းပိုးေအာက္မွာ လြတ္လြတ္ကၽြတ္ကၽြတ္ ႐ုန္းထြက္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုမွ်သာ ရွိပါေသးသည္။ အာရွႏိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္ ထိုသို႔ အမ်ိဳး သားလြတ္လပ္ေရးႏွင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္မႈကို ျပန္လည္ရယူႏိုင္ခဲ့သည့္တိုင္ အေနာက္တိုင္း၏ အေတြးအေခၚ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအရ လႊမ္းမိုးႀကီးစိုးထားမႈ အသြင္ သဏၭာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ေအာက္မွ ႐ုန္းထြက္ႏိုင္ရန္ ဆက္လက္ႀကိဳးပမ္း အားထုတ္ေနရဆဲပင္ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းျဖစ္စဥ္တြင္ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြား ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ရင္း၊ ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ျမင္ေရးအတြက္လည္း လံုးပမ္းတိုက္ခိုက္ေနရသည္။
ၿပီးခဲ့သည့္ အာရွစီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းကာလ (၁၉၉၈) အတြင္း အာရွႏိုင္ငံမ်ား ရင္ဆိုင္ ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရေသာ အေျခအေနက အေနာက္ဥေရာပႏွင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတို႔၏ ႏိုင္ငံတကာဘ႑ာေရး ႏွင့္ စီးပြားေရးအေပၚ မည္မွ်ႀကီးစိုးလႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းရွိသည္ကို ေရာင္ျပန္ဟပ္ျပလွ်က္ရွိသည္။ ထိုစဥ္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ဘရက္တန္၀ုဒ္အစည္းအေ၀းမွ ေမြးထုတ္ခဲ့ေသာ ကမၻာ့ဘဏ္ႏွင့္ ေငြေၾကးရန္ပံုေငြ အဖြဲ႔ (IMF) ႀကီးတို႔၏ ျခယ္လွယ္မႈေအာက္တြင္ အင္ဒိုနီးရွား၊ ထိုင္းႏွင့္ ကိုရီးယားႏိုင္ငံတို႔၏ ဘာ႑ာ ေရးစနစ္မ်ား ၿပိဳလဲသြားခဲ့ရၿပီး၊ စီးပြားေရး ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ကာ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ခဲ့ ရသည္။
ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေခတ္တြင္ အေမရိကန္စီးပြားေရး ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္လွ်င္ အာရွ စီးပြားေရးမွာ အဆုတ္အေအးမိကာ ရင္ၾကပ္ပန္းနာေရာဂါအျဖစ္သို႔ ကူးေျပာင္းသြားေတာ့သည္။ ယခု ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ဘ႑ာေရးႏွင့္ စီးပြားေရး ကပ္ဆိုက္ေတာ့မည့္ အေနအထားသို႔ ေရာက္ လာသည္ႏွင့္ ၎၏ဒဏ္ရာဒဏ္ခ်က္မ်ားကို အာရွ၊ အာဖရိက၊ လက္တင္- အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားက မလႊဲ မေရွာင္သာစြာ ခါးစည္းၿပီး ခံၾကရေတာ့မည္။ ဤသည္မွာ ကမၻာ့ဘ႑ာေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအေဆာက္ အအံုမ်ားကို အေမရိကန္-ဥေရာပ အက်ိဳးစီးပြား ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ ပံုစံခ်တည္ေဆာက္ ထားခဲ့ၾက၍ပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ ဘက္လိုက္မႈရွိစြာ မမွ်မတ၊ အထက္စီးရယူထားေသာ ႏိုင္ငံတကာ ဘ႑ာေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုမ်ား၏ ဖြဲ႔စည္းပံုမ်ား၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အာရွ၊ အာဖရိက၊ လက္တင္-အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္ စည္းလံုးညီၫြတ္စြာ တိုက္ပြဲ၀င္ရမည့္ ေခတ္ သေဘာသို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားစီးပြားေရး၊ လြတ္လပ္စြာ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းပံုစံမ်ားႏွင့္ ဂလိုဘယ္အရင္းအႏွီးမ်ား၏ ျခယ္လွယ္လႊမ္းမိုးမႈေအာက္မွ လြတ္ ေျမာက္ေရးမွာ ယေန႔ အေရးတႀကီးေျဖရွင္းရမည့္ ျပႆနာမ်ားအေနအထားသို႔ ေရာက္ရွိလာေလၿပီ။ ထိုသို႔ ဘ႑ာေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအရ လြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားမွ ေသြး၊ ေခၽြး အရင္းအႏွီးေပးခဲ့ရေသာ သင္ခန္းစာမ်ားကိုလည္း ေလ့လာေပါင္းခ်ဳပ္ သင္ခန္းစာထုတ္ၾကရန္ လိုအပ္ ပါလိမ့္မည္။
အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲ၏ သင္ခန္းစာမ်ားမွ မည္သို႔နည္း
(၁) ပညာတတ္မ်ား ေမြးထုတ္ေရး
အာရွတိုက္မွ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး-အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ေခါင္းေဆာင္ သူ အားလံုးနီးပါးမွ်သည္ ပညာတတ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အိႏၵိယမွ ဂႏၵီ (Gandhi)၊ ပါကစၥတန္မွ မိုဟာ မက္ အလီဂ်င္းနား (Mohammad Aluminah) ႏွင့္ စင္ကာပူႏိုင္ငံမွ လီကြမ္ယူး (Lee Kuan Yew) တို႔ သည္ ၿဗိတိသွ်ပညာေရးစနစ္က ေမြးထုတ္ေပးလိုက္ေသာ ေရွ႕ေနႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဖိလစ္ပိုင္ မ်ိဳးခ်စ္သူရဲေကာင္း ဂ်ိဳေဆရီေဇာ္မွာ ဆရာ၀န္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္၍ သူ၏ေဆးခန္းကို မနီလာၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ ဖြင့္လွစ္ထားခဲ့သည္။ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္ (Dr. Sun Yat Sen) မွာ ၿဗိတိသွ်တို႔၏ ေဟာင္ေကာင္ေဆးတကၠသိုလ္မွ ဘြဲ႔ရလာခဲ့သူတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ဥကၠ႒ႀကီးေမာ္ (Chairman Mao) သည္ပင္လွ်င္ အထက္တန္းပညာမ်ား ၿပီးဆံုးေအာင္ မသင္ၾကားခဲ့ ရသည့္တိုင္ ရာသက္ပိုင္ စြဲၿမဲစြာ ေလ့လာ စာေရး စာဖတ္ခဲ့သူတစ္ဦး ျဖစ္သည္။
ျမန္မာျပည္၏ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲ ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းသည္ တကၠသိုလ္ဘြဲ႕ရ ပညာတတ္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့႐ံုမွ်မက (တ၊က၊သ) ဥကၠ႒တစ္ဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ဘ၀မွ မ်ိဳးခ်စ္လူငယ္မ်ား၏ ‘ဒို႔ဗမာအစည္းအ႐ံုး’သို႔ ကူးေျပာင္း ကာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး ျဖစ္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ခ်ဳပ္ၾကည့္လွ်င္ ပညာေရးသည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးဆိုင္ရာ ေဆး၀ါး၊ ယာဥ္ရထားတစ္စီး သာလွ်င္ ျဖစ္သည္။ ပညာေရးက လူတို႔၏ အသိအျမင္၊ မိုးကုပ္စက္၀ုိင္းကို ခ်ဲ႕ထြက္ေပးႏိုင္မည္။ ပညာ ေရးက ေခါင္းေဆာင္မႈအႏုပညာမွ တိုက္ပြဲနည္းနာမ်ားအထိ ၫႊန္ျပေပးႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ ပညာေရးက တရားမႈႏွင့္ မတရားမႈ၊ အမွားႏွင့္အမွန္တို႔ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္း ရွိေစသည္။ ပညာတတ္ေျမာက္မႈ ေၾကာင့္ပင္ ကၽြန္မွ သခင္ဘ၀၊ ကိုလိုနီအျဖစ္မွ လြတ္ေျမာက္မႈရလာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႔ကဲ့သို႔ အသိပညာမ်ားအလင္း အလ်င္ႏႈန္းျဖင့္ ကမၻာႀကီးကို လွည့္ပတ္ေနေသာ ပညာေခတ္သမယမ်ိဳးတြင္ အရာရာမွာ ပညာသာလွ်င္ အခရာျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
(၂) လူထုအျမင္
အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲ ေအာင္ပြဲခံႏိုင္ေရးအတြက္ ‘ပညာ’ႏွင့္အတူ ပူးတြဲလိုက္ပါ လာၾကရမည္မွာ ‘လူထုအျမင္’သာျဖစ္သည္။ လူထုအျမင္ဆိုသည္မွာ ျပည္သူလူထု၏ ခံစားခ်က္၊ စဥ္းစားမႈ အျမင္သေဘာထားမ်ားကို မလြဲမေသြ ရယူေရးပင္ျဖစ္သည္။ ပညာတတ္မ်ားသည္ စာအုပ္ စာေပကိုသာ အေလးထားတတ္ၾကၿပီး လူထုအျမင္ကို အေလးမထားတတ္ၾကေပ။ သာမန္ျပည္သူလူထု မ်ားအေနႏွင့္လည္း ပညာတတ္မ်ား အသည္းအသန္ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္ၾကေလ့ရွိေသာ သီ၀ရီ၊ သေဘာ တရား အယူအဆမ်ားအေပၚ စိတ္၀င္စားမႈ နည္းပါးလွသည္။ ဤ‘ပညာ’ႏွင့္ ‘ျပည္သူ’ျပႆနာကို မွန္ကန္စြာ မေျပာင္းႏိုင္ပါက ေတာ္လွန္ေရးကို ေအာင္ပြဲဆီသို႔ ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္စရာ အေၾကာင္းအခ်က္ မျပည့္စံုႏိုင္ေတာ့ေပ။
တ႐ုတ္ျပည္ေတာ္လွန္ေရးကာလ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္က ေမာ္စီတံုးသည္ တ႐ုတ္ျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ထဲသို႔ ၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က ယူနန္လယ္သမားသူပုန္ေပါက္စကို ပညာတတ္ ဗဟိုေကာ္မတီ အမ်ားစုက သေဘာမက်ၾကေပ။ ေမာ္စီတံုးကလည္း ႏိုင္ငံျခားျပန္ ပညာတတ္မ်ား၏ သေဘာတရား အယူအဆမ်ားကို လက္မခံႏိုင္ေပ။ ဆိုဗီယက္ျပန္ ပညာတတ္ သေဘာတရားဆရာမ်ား၏ ျပည္ပမွ တင္သြင္းေသာ လမ္းစဥ္လုပ္ငန္းမ်ား၏ မွားယြင္းမႈေၾကာင့္ ေမာ္စီတံုး၏ က်င္ကန္းမန္း လယ္သမား အေျခခံ ေတာ္လွန္ေရးေဒသမ်ား ဆံုးရံႈးပ်က္စီးၿပီး ကမၻာေက်ာ္ခရီးရွည္ခ်ီတက္ပြဲ (ဆုတ္ခြါမႈ) ႀကီးကို ဆင္ႏႊဲခဲ့ရသည္။ ထိုစဥ္က ေအာင္ပြဲခံခဲ့ေသာ ေမာ္စီတံုးလမ္းစဥ္ ေမာ္-၀ါဒဆိုသည္မွာ အမ်ားစု ျပည္သူ လူထုျဖစ္ေသာ လယ္သမားမ်ား၏ ဘ၀ျပႆနာ ခံစားမႈ လိုလားခ်က္မ်ားကို ဘေဘာတရားျဖင့္ ေပါင္း စပ္ပံုေဖာ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ပညာႏွင့္ ျပည္သူကို အႏုပညာေျမာက္စြာ ေပါင္းစပ္ေပးႏိုင္သျဖင့္ ေမာ္စီတံုးအေတြးအေခၚဟူ၍ ျဖစ္လာၿပီး တ႐ုတ္ျပည္ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲခံႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အာရွတိုက္၏ အေတြ႔အႀကံဳအရ ပညာႏွင့္ ျပည္သူ႔ျပႆနာကို မွန္ကန္စြာ မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့သျဖင့္ ကေမၻာဒီးယားေတာ္လွန္ေရး ရံႈးနိမ့္ၿပိဳကြဲခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။ လယ္သမားသူပုန္ေခါင္းေဆာင္ ခမာနီမ်ား အာဏာရလာခ်ိန္မွာ ပညာတတ္မ်ားအေပၚ အျမင္သေဘာထားလြဲမွားကာ ႏွိပ္ကြပ္သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾက သျဖင့္ သန္းႏွင့္ခ်ီ၍ ေသခဲ့ၾကရသည္။ ခမာနီေတာ္လွန္ေရးလည္း ၿပိဳကြဲပ်က္စီးခဲ့ရသည္။ ထိုသည္မွာ အာရွ၏ ေသြးႏွင့္ရင္းႏွီးရယူခဲ့ရေသာ သင္ခန္းစာႀကီး ျဖစ္ေပသည္။
(၃) ေခါင္းေဆာင္မႈျပႆနာ
အာရွ၏နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈအဆင့္ အသီးသီးတြင္ ႀကီးက်ယ္ထင္ရွားေသာ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား ႏိုင္ငံအသီးသီးတြင္ ေပၚထြန္းလာခဲ့ၾကသည္။ အိႏၵိယတြင္ ဂႏၵီ၊ ပါကစၥတန္မွ ဂ်င္းနား၊ တ႐ုတ္ျပည္မွ ေမာ္စီတံုး၊ အင္ဒိုနီးရွားမွ ဆူကာႏို၊ ဗီယက္နမ္မွ ဟိုခ်ီမင္း၊ ဖိလစ္ပိုင္မွ ဂ်ိဳေဆရီေဇာ္၊ ျမန္မာျပည္မွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း စသည့္ အဆိုပါပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ား အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ ျဖစ္လာရသည့္ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္အေျခခံေပၚတြင္ ‘ပညာ’ႏွင့္ ‘ျပည္သူ’ကို အႏုပညာေျမာက္စြာ ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
စင္ကာပူမွ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး လီကြမ္ယူသည္ ကိန္းဘရစ္တကၠသိုလ္မွ ဘြဲ႔ႏွစ္ခုကို ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ရယူေအာင္ျမင္ခဲ့သူျဖစ္၏။ ကိုရီးယားခါင္းေဆာင္ႀကီး ဆစ္ဂမန္းရီး (Sygman Rhee)သည္လည္း ပရင္စတန္တကၠသိုလ္မွ ပါရဂူဘြဲ႔ ရယူခဲ့သူတစ္ဦးပင္ျဖစ္သည္။ သူတို႔သည္ အဆင့္ျမင့္ ပညာရပ္မ်ားကို လမ္းေပၚမွ လူထုႀကီး နားလည္ေအာင္ ရွင္းလင္း လႈ႔ံေဆာ္္စည္း႐ံုးႏိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ထို႔အတူ ေမာ္စီတံုးကလည္း မာ့က္စ္၀ါဒကို တ႐ုတ္လယ္သမားမ်ား နားလည္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုႏိုင္စြမ္းရွိသူတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည္။ အလားတူ ဗီယက္နမ္မွ ဟိုခ်ီမင္း (Ho Chi Min) ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားမွ ဆူကာႏိုတို႔က ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕သမားဆိုေသာ စကားလံုးကို ျပည္သူမ်ားနားလည္ေအာင္ စည္း႐ံုးလႈ႔ံေဆာ္ႏိုင္စြမ္း ရွိခဲ့ၾကသည္။
အိႏၵိယအမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဂႏၵီ၏ အၾကမ္းမဖက္ေရးလမ္းစဥ္ေၾကာင့္ ျပည္သူလူထု အေနျဖင့္ လတ္တေလာ အက်ိဳးရလဒ္ မခံစားရသည့္အျပင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားတို႔၏ ႐ိုက္ႏွက္၊ သတ္ျဖတ္၊ ေထာင္က်ပင္ခံခဲ့ၾကရသည္။ သို႔ေသာ္ ဂႏၵိ၏ စိတ္ဓာတ္ေရးရာ ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္မႈက ျပည္သူတစ္ရပ္ လံုး၏ အသဲႏွလံုးကို သိမ္းက်ံဳးဆြဲေဆာင္ လႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဂႏၵီ၏ ‘ဆားတိုက္ပြဲ’ ေနာက္သို႔ အိႏၵိယျပည္သူ သန္းငါးရာတို႔ လိုက္ပါခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ၿခံဳ၍ေျပာရလွ်င္ ‘ေခါင္းေဆာင္မႈ ျပႆနာ’ကို အာရွတိုက္က ‘ပညာ’ႏွင့္ ‘ျပည္သူ’ေပါင္းစပ္ျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းခဲ့သည္။
(၄) ထက္သန္ျမင့္မားေသာ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္
အာရွ၏ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲသည္ ထက္သန္ျမင့္မား ေသာ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္၏ တြန္းအားျဖင့္ ေအာင္ပြဲဆီသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အိႏၵိယမွ ဂႏၵီ၊ ဖိလစ္ပိုင္မွ ဂ်ိဳေဆရီေဇာ္၊ ျမန္မာျပည္မွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတို႔က ထက္သန္ျမင့္မားေသာ အမ်ိဳးသား ေရး စိတ္ဓါတ္ကို အသက္ေသြးစေတးခံကာ စံျပနမူနာ ျပသြားခဲ့ၾကသည္။ အဂၤလန္ျပန္ ဂႏၵီသည္ ကိုလိုနီဘ၀ က်ေရာက္ေနေသာ အိႏၵိယမွ အဆင္းရဲဆံုး အနိမ့္က်ဆံုး ျပည္သူမ်ား၏ဘ၀ကို ဒိုတီ တစ္ထည္၊ ျမက္ဖ်ာတစ္ခ်ပ္၊ ဗိုင္းငင္ကိရိယာတစ္ခုျဖင့္ စံျပဳသြားခဲ့သည္။ အိႏၵိယလြတ္လပ္ေရးအတြက္ အဂၤလန္သို႔ သြားေရာက္ေဆြးေႏြးရာတြင္ အပိုပစၥည္းဟူ၍ ဂႏၵီအတြက္ ဆိတ္တစ္ေကာင္သာ ပါသြားခဲ့ သည္။ အလားတူ ျမန္မာလြတ္လပ္ေရးအတြက္ အဂၤလန္သို႔သြားရာတြင္ ထည္၀ါခန္႔ညားစြာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္း ၀တ္ဆင္ထားေသာ ဂရိတ္ကုတ္ (Great Coat) ႀကီးမွာလည္း သူ၏ ျမင္မေကာင္းေတာ့ သည့္ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလက စစ္၀တ္စံုႀကီးကို နယူးေဒလီေလဆိပ္အတြင္း ေန႐ူးက အတင္း ခၽြတ္ခိုင္းကာ ခ်က္ခ်င္းခ်ဳပ္ေပးလိုက္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ ၀တ္စံုသာျဖစ္သည္။ စင္စစ္အားျဖင့္ ထက္သန္ျမင့္မားေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ဆိုသည္ကို အာရွေခါင္းေဆာင္မ်ားက အႂကြင္းမဲ့ ကိုယ္က်ိဳး စြန္႔လႊတ္မႈစိတ္ဓာတ္ျဖင့္ အသက္ေပးျပသြားခဲ့ၾကျခင္းသာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဂႏၵီ၊ ဟိုခ်ီမင္း၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတို႔လို ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို ျပည္သူေတြက မေမ့၊ အာရွက မေမ့၊ ကမၻာႀကီးကလည္း မေမ့ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။
မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ေစ ယေန႔ကဲ့သို႔ေသာ ကလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေခတ္သမယမ်ိဳးတြင္ အမ်ိဳး သားေရး ျပႆနာအေပၚ မွန္ကန္စြာ ၾကည့္ျမင္သေဘာထားႏိုင္ေရးမွာ အေရးႀကီးပါသည္။ အမ်ိဳးသား ေရး စိတ္ဓါတ္ဆိုသည္မွာ မီးကဲ့သို႔ပင္ သံုးတတ္လွ်င္ အက်ိဳးရွိ၍ မသံုးတတ္လွ်င္ အႏၱရယ္အတိရွိတတ္ ၾကပါသည္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသားေရးကို လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရးတို႔ႏွင့္ ေဒြးေရာယွက္တင္ မျပဳမိရန္ ဆင္ျခင္သင့္ပါသည္။ ဂႏၵီကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ခဲ့သူမွာ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ လူမ်ိဳးေရးသမား၊ ဘာသာ ေရး အယူသီးသူတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ သီရိလကၤာသမၼတႀကီး ကုမာရတြန္ဂါ (Kumara Tunga) ၏ ဖခင္၊ ကြယ္လြန္သူ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဆာ္သမြန္ ဘႏၵရာနာကား (S.Bandaranaike) က ဗုဒၶဘာသာကို ႏိုင္ငံေတာ္ဘာသာ၊ ဆင္ဟားလိခ္ (Sinhalene) ဘာသာစကားကို ႐ံုးသံုးဘာသာ စကားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ ယင္း၏အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုအတြင္း မွာပင္ တမီးလ္က်ား (Tamil Tiger) သူပုန္တို႔၏ အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္၊ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ တြင္ ေပါက္ကြဲေပၚထြက္လာေတာ့သည္။ အာရွတို႔၏ အေတြ႔အႀကံဳအရ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈကို က်ဥ္းေျမာင္းေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္၊ လူမ်ိဳးေရးစိတ္၊ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈတို႔ႏွင့္ မေရာေထြးဘဲ သီးျခားစီ ခြဲတန္႔ထားသင့္ပါသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းျဖစ္စဥ္၏ ျဖစ္ထြန္းတိုးတက္မႈ ခရီးစဥ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ အမ်ိဳးသားေရးျပႆနာက အတားအဆီး အဟန္႔အတားတစ္ရပ္ ျဖစ္လာေစ ရန္သာမက၊ ေပါင္းကူးတံတား ျဖစ္လာေစရန္အထိ အာရွက ၀ိုင္း၀န္းႀကိဳးပမ္းၾကရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္ မည္။
ႏွစ္ေပါင္း (၁၁၀) တိုင္ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ အာရွ၏ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးႏွင့္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ ေရး သမိုင္းစဥ္က အစဥ္တစိုက္၊ အေလးအနက္ျပဳကာ ေလးစားလိုက္နာအပ္ေသာ သင္ခန္းစာ (၄)ရပ္ကို ထိုသို႔ ထုတ္ႏႈတ္ေပါင္းခ်ဳပ္ေပးခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ၎တို႔မွာ -
(၁) ပညာတတ္မ်ား ေမြးထုတ္ပါ
(၂) လူထုအျမင္ စိုက္ထူပါ
(၃) ေခါင္းေဆာင္မႈကို ထူေထာင္ပါ
(၄) အမ်ိဳးသားေရး အေလးဂရုျပဳပါ
၂၁ ရာစုတြင္ အာရွတိုက္အေနႏွင့္ အမ်ိဳးသားေရးမွသည္ ဒီမိုကေရစီေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လမ္း ေၾကာင္းအတိုင္း ခ်ီတက္လိုက္ပါၾကရဦးမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤခရီးစဥ္တြင္လည္း အမ်ိဳးသားလြတ္ ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲက ေသြး၊ ေခၽြး၊ အသက္မ်ားစြာ စေတး၍ ရယူခဲ့ရေသာ သင္ခန္းစာမ်ားမွာ ဆက္လက္အသံုး၀င္ ရွင္သန္ေနဦးမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ယခုအခါ နယ္ခ်ဲ႕ကိုလိုနီဆက္ဆံေရးတို႔ ေခတ္ကုန္ တိမ္ေကာသြားသည့္တိုင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲတို႔အၾကား ေစ်းကြက္အရင္းအႏွီးႏွင့္ နည္း ပညာကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အက်ိဳးစီးပြားခြဲေ၀မႈဆိုင္ရာ တန္းတူေရးႏွင့္ တရားမွ်တေရး တိုက္ပြဲက ဆက္လက္တည္ရွိေနဦးမည္သာ ျဖစ္သည္။ အာရွတိုက္အေနႏွင့္ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္း ေခတ္သမယတြင္ ေပၚေပါက္လာမည့္ တိုက္ပြဲပံုစံသစ္မ်ားကို သမိုင္းက အေမြေပးခဲ့သည့္ သင္ခန္းစာ မ်ားကို ဆုပ္ကိုင္ရင္း စည္းလံုးညီၫြတ္စြာ ရင္ဆိုင္ႏိုင္ရန္ အသင့္ျပင္ထားဖို႔ အထူးလိုအပ္ေနခ်ိန္ျဖစ္ သည္။
Ref: Asiaweek June- 1998
x x x x x
စိုးေဌး
စံပယ္ျဖဴ မဂၢဇင္း၊ အမွတ္ (၁) ဇန္နဝါရီ၊ ၂၀၀၉ စာမ်က္ႏွာ (၂၁၄- ၂၁၉)
