Barack Obama Inaugural Address

Barack Obama Inaugural Address
January 20, 2009
Kong it ka mipihte khempeuh,
A paisa ih pu ih pate' kipiaknate phawk kawmin ka tung a nong koih uh muanngamna hangin lungdamin ih mai a om nasep silbawl dingte' hangin kiniam khiatna tawh note' mai ah kong ding hi. Ama hun sung khempeuh ih gam adingin akipiakna, a gim a tawlna leh a thudiknate' hangin President Bush tungah zong ka lungdam mahmah hi.
Mihing 44-te in President kamciamna nei khin ta uh hi. Tampi tak pen nopsakna akhan hun leh daihna tui bang a aluan hun a kigen thute ahi hi. Ahih hangin tamveipi mah tua kamciamnate pen huihpi guahpi kipei tawh akibang hunsia sungah na kigen hi. Tu ni ciang dong mah America gam in tua nasep maban ih zom toto hi. Tua bang a ih zop theihna pen ih pil ih siam man leh zum thupite' sunmangte' hang zong hi lo a, ei mipite khempeuh tua ih pu ihpate' khunsa thu le late lenkipin tuate' tungah ih thutan man ahi hi.

Tua bangin thu na piang khin a, tun zong ei khang hunah tua bang mahin hong piang lai ding hi.
Tulaitakin buaina tampi kawmkal ah ih om hi, cih teltakin ih thei hi. I gam pen gal phualah om a, huatna elna leh hiamgamnate hong lang mahmah hi. Sum leh pai lamah ih dinmun zong tha zawm hi. Lamkhat panin hih pen huaihamna leh awlmawh lohna hang ahihna zong om hi. Tua mah bangin ih vekpi-in a ol leh anuam bek ih teel khak man leh hun thak adingin ih kigin khak loh man zong ahi hi. Inn le lo, nasep silbawl tampi ih taan a, maban ding neilo tampi ih om hi. Cidamna lam zong thu haksapi khat suakin pilsinna sang innte zong kisia hi. Nisim phialin ih langte thahat semsem uh hiam, cih nop huai a, ih tenna leitung nangawn linglawng sak uh hi.
Mipum kisimna lam leh thupiang tuamtuamte ih et ciangin buaina tampi om hi, cih kimu thei hi. America' ii vang kiam ding hi, ci a kigenna thute zong ih zaza hi.
Ih tuah khak thute pen a takpi mah hi, cih tuni-in kong gen hi. Tuate tampi pha a, thukin vive ahi hi. Olno tak tawh hun tomno sungin kizo lo kha ding hi. Ahi zongin hih thu phawk ni - America gamah hih thute kisem ding hi.
Tu ni mahmahin hilai munah eite ih kikaikhawm hi. Banghang hiam cih leh launa tungah lametna ih teel khin a, buaina leh phengtatna lakah tupna kician leh pumkhatna ih teel zo hi.
Tuni mahmahin ih gam leh ih minam vai a hong mabing sak upkhialhnate, kimawhsaknate leh thubul ginalo khempeuh bei ta hi, cih thu ataangko dingin hilai munah ih pai khawm hi.
Gam moi mahmah khat ih hi lai hi. Ahi zongin Lai Siangtho bangin ci leng, naupang vaite paisan ding hun hong tung ta hi. A sikdo mahmah ih lungtangte khat vei akipsak kik ding leh taangthu hoih zaw ateel dingin ahi zongin; ih neih siamnate, akhangkhang a ih luahsuk pilna leh thumuhnate tawh nasem dingin leh Pasian' hong kamciamna ahi mi khempeuh liangko kikim hi-in suahtakna nei ciat uh a, amau' lunggulhna tantan lungkim tak a sep theih bawl theihna ding hamphatna nei uh hi, cih thute nuntakpih a sep khiatna ding hun hong tung khin ta hi.
I gam ii lim le vang leh athupitna ih kipsak kikna ah tua liatna leh lim le vang pen hong kipia tawm hi ngei lo hi, cih thu ih thei hi. Sepna tawh akithalawh ahi hi. Ih khualzinna pen lamban zui-in tun pakpak ziauziauna nam hi lo hi. Nasep sang a om awl a teel zaw lungsim tha zawngkhalte, leitung minthanna leh hauhnate bek lunggulhpi-in anei mite' makaihna zong hi lo hi. Tua sangsikin America gam pen a sem ngam mite, a kuankhia ngam mite leh lauhuai phial ta leh a diang khia ngam mite' tuallenna mun ahi hi. America gam suahtakna leh nopsakna pen ih tel khit zawh loh numei pasal ci lo a hun saupi sung khua-ul sisan tawh a na zik uh lampi tawn a hong piang ahi hi.
Amaute in eite' adingin themcik bek apha avante uh lomzialin nunna thak mu dingin tuipi tuitate kantanin khual na zin uh hi.
Amaute in khitui naptui tawh simmawh bawlsiatna khempeuh thuakin leitang sakpi na kal uh a, eite' adingin hong nusiat uh hi.
Amaute in eite' adingin Concord leh Gettysburg akipan Normandy leh Khe Sahn kici munte ah nuntakna pia-in gal na do uh hi.
Tuni hun a nang leh kei in nuntak nuam zaw ih ngah theihna dingin amaute in a khut uh saibawkin sisan a suah dong mah gimpi-in na sem uh a, hanciamin na kipumpiak uh hi. Amaute in America pen tulaitak a ei mimalte' ngimnate leh thupiang tuamtuamte sang a alian zaw khatin na mu uh hi.
Hih khualzinna pen tu khang hun nang leh kei in ih zom to hi. Tuni-in leitungah a nuamsa pen leh a vanglian pen gam khatin ih ding lai hi. Haksatna kipat lai sangin nasemte in gah tampi hong suah khin uh hi. I lungsim ngaihsutnate zong pilin muibun hi. I nasep silbawlnate zong nung kum leh nung kha leh zan ni sangin tamzaw tham hi. I hihzawhna tha a ngei mah bang lai hi. Tuni-in America gam puah kikna leh zun kikna ah eite khempeuh kisit loin leivui lakah diang khia-in nasep ih hahkat ding hi.
Banghang hiam cih leh ih hek suk ih hektohna khempeuh ah nasep ding vive in hong ngak hi. I gam sung sumbawlna pai bawlna in apitat mahmah hangsanna tawh nasep ding hong kal hi. Tua dingin na ih sem ding hi. Nasep thak ngah ding thu bek hi loin khantohna ding innkiu suang thak ih phut ding hi. Eite in ih lampite leh ih leite ih bawlpha ding a, eite sum ngahna leh a hong hen khawm ih meitangte leh digital lamsang nasepte ih thaksuah sak kik ding hi.
Science pilsinna lam zong ama' omna ding akilawm munsan lian mahah lamto-in set lamsang peuh mah aman tawm leh mihing' cidamna asuah nadingin ih puah pha ding hi. Ih mawtawte leh set vanzatte khempeuh a tai zawh nadingin ni tang, huih nung leh leitang mahmah hoih tak zunin ih zang ding hi.
Hunthak in hong kalh kisapnate a maituah zo dingin pilsinna sang innpi khempeuh ih puahpha ding hi. Hih khem peuh ih hih thei a, ih hih takpi ding hi.
Tu-in mi pawlkhat in ih tupna bangcia hi a, ih kalsuan zia in zong ngimna tampi tung sak ngap ding hiam, hong ci uh hi. Amaute' muhna pen hi tan hi. Tua bang mite in hih gam in bang teng phukha khin, cih mangngilh uh hi. A suak ta numei pasalte in akisam hangsanna nei a, tupna kung kibang khat manawhin sunmang ageel khop uh ciangin nate piang hi, cih phawk nawn lo uh hi.
Thu hoih pian ding lamen ngam lo a sunmang hoih a geel nuamlote' khialhnapi in a dinna uh leitang kikhin ahih lam aphawk loh mahmah uh ahi hi. Tuni in athupi thu in ih gam bangcia zai hiam, cih thu hi lo a, ih gam in na a sem takpi hiam, cih hi zaw hi. Nasep neilote nasep guanin midangte khualin ahuh hiam, cih hi pen zaw hi. Tuni in himah ei, ih cih leh ma ih nawt pah ding hi. Hikei veh aw, ih cih leh ih vai a tawp hi pah ding hi. Tuni a eite in ih gam hauhna dollar khempeuh hoih tak simin pilvang takin ih zang ding a, gamtat siatnate puahna ding leh gam mipite leh kumpi kimuan ngamna a kip semsem nadingin ih zang ding hi.
Tuni a eite' dotna in sumbukte pen siatna kipatna maw hoihna hong pianna, cihte zong hi masa lo hi. Thuneihna pen nopsakna khang kibanzom sak ding leh suahtakna azaisak semsem ding ahihna kipelh kha hi. Tuni-in mihaute bek maipha apia gam pen sawt nuam sa thei lo a, a pilvang lo summuhna khempeuh in zong gamlapi ah hong lensan mang thei hi, cih ih tuahkhak haksatna in hong lak hi. Sum leh pai thu a ih lawhcinna pen ih gamah leisung sum gum hauhna bangzah piang hiam, cih tungah kinga lo a, ih gam hauhna leh nopsakna in bang tan ban hiam, cih tungah kinga zaw hi. Phal zahzah piak khongna ciang bek hi loin mihing' hoih kimna ding a lunggulhte' adingin hunpha bangtan honsak zo hiam, cih tungah kinga zaw hi.
Ei leh ei ih kidalna ding tawh kisai-in lungmuanna leh deihteel thulaigilte kikaal teel ding cihte pawl pen lampi man hi lo hi, ci-in ih nial hi. America gam anasatte in eite' ngaihsut ngam loh zah dong lauhuaina tuakin tua bang lak mahah mihing khat ciat' hamphatna leh suahtakna abulphuh thukhunte geelin khang tampi tak sisan tawh khanin kipsak uh hi. Ih pu ih pate' letkip tua deihteel thulaigilte in tuni dong leitung khempeuh khuavak bangin tan lai a, eite in zong tua maban mah ih khahsuah kei ding hi. Tua hi a, tuni-in ka pa' pianna leitung khua neu pen pan kipan leitung gam thupi pen a om kumpite leh mipi khempeuhte aw, hih thu thei ta un. America gam pen mailam hoih kimna ding leh daihna a deih gam, numei, pasal leh naupang khempeuhte' lawm ahi hi. Hih thu ah a hong makaih dingin America gam kisakhol khin zo hi.
Amau' thu bek thu sa a mipi' thu a ngai lo gam ukte in thu tawh alangpanna bek tham loin thauvui thautang, tangpi tangneu khempeuh nangawn mai ah lungkia loin khang masate in na nawk suak uh hi, cih ih phawk hi. Amaute in ih thahatna bek pen ih ut peuh sepna ding leh ih kidalna dingin kicing lo hi, cih thei uh hi. Ih thahatna pen pilvang leh siangtho tak a zatkhiatna pan khang semsem a, kiniam khiatna tawh mite huai zawhna dinmun panin thu dik thu tang ih sepna tawh lungmuanna hong suak khia hi.
Eite pen tua goluah hoih akemte ih hi hi. Hihte lamlakin nei-in gam khat leh khat kitheih siamna, kizopna leh sepkhopna a om theihna ding a hong linglawng sak thu leh la khempeuh ih maituah zo ding hi. Iraq zong Iraq gam mipite' khut sungah ih pia ta ding a, man tampi tawh akilei Afghanistan daihna ding zong hoih tak kizopna ih bawl lai ding hi. Lawm lui teng leh gal lui teng mah tawh tawl tang e, ci mawk loin nuclear gal lauhuaina akipan leitung lumgawpna dahna thute zawh ih sawm lai hi. Nuntakna tawh kisai-in kuama tungah kong thum ngei kei ding uh a, kikepna vai ah zong lunghiang nei-in ki-om melmal ngeilo ding hi. Mawhna nei lo mite that nuam a, ahiamgamte khempeuh aw, ka lungsim uh tha hat semsem ahih manin nong khenkham zo ngei kei ding uh hi. Nong subuai zo kei ding uh a, ko hong sugawpin kong buzial zaw ding uh hi.
Bang hang hiam cih leh kote in ka luahsuk uh go pen thanemna hi loin thahatna hi, cih ka thei uh hi. Ka gam uh pen Khristian, Muslim, Jews leh Hindu-te akipan thu-um lo mite' tenna gam ahi hi. Leitung mong pan a kikaikhawm ngeina leh kampau tuamtuamte in ka nuntakna uh hong sui-in hong tat hiam hi. Tua banah gamsung galpi kidonate ii gu zong ka thuak khin uh a, tuate in pumkhat hong suaksakin athahatzaw dinmunah hong tunpih hi. Khat vei lai a huatna elna khempeuh bei siang taktak ding hi, cih um loin ka om thei kei uh hi. Minam gikhenna teng zong zaupi khatah kigawm ding a, leitung zong neu semsem ta ahih dung zui-in mihing' kibatna thubulpite hong kilangkhia ta ding hi. Tua hunthak nopna sungah America in makaih nasep thupi mahmah aneih pelmawh kul hi.
Muslim gam khempeuh' tungah khat leh khat kizahtak a kitheih siamna ding lampi kong ka zong uh hi. Leitung a buaina khaici a tuhtuh nuam lai a, khua leh tui gam leh lei a zawnna leh dongtuahna khempeuh nitumna gamte hong ngawh denden kumpi te aw, note in bangzah susia zo, cih tawh na mipite un thu hong khen lo ding uh a, bangzah lam zo, cih tawh hong en ding uh ahih lam phawk ta un. Thumanlopi ngian kawi teng leh simtham gamtatna tawh ukna la a, mipi akhual het lo kumpite aw na ngai un. Tangthu ah asia lamin ma pang kha na hih lam uh thei ta un. Khuttum zial ngam lai ding na hih uh leh ko zong ka khut uh hong khah phei ding hi ung.
Gamzawngte aw, na gam uhah an tampi piang a, tuisiangtho aluan nadingin note tawh nasem dingin kong kiciam uh hi. Gilkial dangtakna in anuai gawpsa na lungsim leh na pumpi uh kong nosuah sak kik ding uh hi. America bang a kizopna hoih anei gam te aw, ih gamgi pualam a om sanggamte' thuaknate ka galet san ngam kei ding uh hi, cih thu kong pulak uh a, leitang ii hauhna zong ih thuakkik ding thute phawk lo a mawk phialvat ding hi ka sa kei uh hi. Leitung kikhel ahih dung zui-in ei zong ih kikhel loh phamawh hi.
I mai a om ih zuih ding lampi en kawmin hih bang hun a ei tawh hong om khawm thei lo gamlapi mual lak guam lak a om America mite zong ih phawk hi. Khang tampi sung Arlington huih lak a nuntakna apia mite bangin amaute in gen nop khat peuh hong nei ding uh hi. Amaute pen ih suahtakna dingin hong kep man bek uh hi loin sem ding a kipiak ngamna ding lungtang hong neihsak manun leh amau' pumpi nangawn sang a thupi zaw deihna thukpi khat asem khia nuam dingin khaici hong tuh uh ahi manin tuni-in ih phawk mahmah hi. Tu hun lian keek mahin tua lungtang in eite sung hong luah khin zo a, tu hun khangte kua bang mi hiam, cih hilhcianna zong hong hi lai ding hi.
Bang hang hiam cih leh kumpi' sep theih zahzah leh a sep ngeingei ding thute pen America mipite' upna leh thulet guipi kitehkaakna hi a, tua tungah America gam kinga hi. Mithupite tawh kimuh khit ciang theih ngeiloh mi khat tawh kihona pen thudikna hi a, lawmte nasep nei lo a a om ding uh en ngam lo a ama nasep hun a khiamngamte zong angsung deihna anial taktak deihsakna ahi hi. Tua bang lungsim in ih haksat pen hun nangawnin hong taisan ngei lo hi. Meiphelhnu/pa' adingin kahlei teng meikhu tawh kidim khin kim lai mei va phelh teitei pen hangsanna lianpi ahi hi. Tua mah bangin a tawpna a ih pianzia ding teng ahong siam nu leh pa' hong pattahna zong hangsanna lianpi mah ahi hi.
I phut khak ding thute athak hi kha ding a, ih vanzat dingte zong athak hi thei ding hi. Ahi zongin ih lawhcinna bang tungah kinga hiam ih cih tak ciangin: nasep hahkatna leh diktatna, hangsanna leh kilawm a gamtatna, thuakzawhna leh pilvanna, cihtakna leh minam itna ahi hi. Hihte pen ih theihtheih sa hi. Hihte pen a thuman hi. Hihte pen ih tangthu ah khantohna apiangsak leh hong tawsawn thute hi. Tuhun adingin bang kisam hiam, ih cih leuleu ciangin hih thute ah kileh kik leng hi pah ding hi. Bang thu hong kal hiam ih cih leuleu ciangin hih hunthak sung a ih mawhpuakna ahi—ih khuaphawkna, America ii vai khempeuh ah akihel ih hih ciatna, ei' ading, ih gam ading, leitung' adingin sep ding maban lianpi nei ih hih lam ih phawknate ahi hi. Tua ih mawhpuakna khempeuh lungsial het loin lungdam leh thalawp tak a ih san theihna, hih thute lobuang lungkimna ding dang om lo, ih zia ih tong hilhcianna kitel zaw zong om nawn lo ahihna leh hihna bang khempeuh tawh hih nasep haksate zong ih sep teitei ding ahih lam ih theihnate ih san theih ding, cih thute pen tuhun in ahong kalh thu ahi hi.
Hih in America gam mi hih thaman leh kamciam ahi hi.
Hih in ih lungmuanna bulpi hi a, mailam ding telmun a om lo nuntakna ah Pasian in nasem ding a hong sam ahih lam ih theihna ahi hi.
Hih in ih thu-up leh ih suahtakna ii khiatna hi. Tua pen upna tuamtuam minam tuamtuam pan a numei pasal leh naupangte in hih nasep khopna sungah panmun la-in akihel theihna uh hi. Hih pen tuma kum 60 lai a ansai neu khat a nasempa' tapa in tuni-in note' mai ah ding a kamciamna siangtho aneih theihna ahi hi.
Tua ahih manin hih ni pen eite bangtan ih khualzinna tung khin a, kuate hi mawk hih hiam, cih phawkna tawh ciamteh ni. America gam pian ni, alungsiat huai pen nite ah minam it taktak tawmkhatte pen meiphual a dai dekdek khua damna vukkhal gungei ah ding bek uh hi. A khuapi kinusia ta hi. Galten hong neh semsem hi. Sisan khal sak zah dekdekin vuk kia-in khua dam hi. Tua bangin muanlahna vive tawh akidim hun sungah ih gam ii pa in gam mipite' theih dingin hih thu na pulak hi:
"Hong tung ding khang hun mite' tungah hih thu kigen ta hen… Phalbi khuadam kelkel laitak, lametna leh thutanna lobuang a om theih nawn loh hun… launa lianpi khat in a ukcip hunin gam leh khuapite in mai nawt uh hi."
America gam… Launa ding tampi mai ah, haksatna tawh a dim laitak tubang hun mahin hih ih pate' kammalte phawk ni. Lametna leh thutanna tawh hih lamet bei tawh kibat hun laitak nangawnin hangsanin huihpi guahpi hong kipei zongin mainawt ni. Ih tate' tate' tungah zong hih thu kigen lai ta hen. Hih bang hamsatna ih phut laitakin ih nung kik kei a, lungkia loin ma nawt ding mah ih teel hi. Pasian' hehpihna thupha eite' tungah om ding a, hih ih lametna mah mitsuan tintenin ih ngah hamphatna leh suahtakna mah kisuan kawmin ciampeel lo leh melhem sak het loin khangsawnte' adingin kong puak uh hi… cih thu.
Topan thupha hong pia hen. Ka lung dam. Pasian in USA thupha pia ta hen.
------------ --------- --------- ----
God bless Zomi...
Rev. Thang Van