Kum zalom 20 khit America gam mite khang hun

The American Generations since 20th Century

Theihna kibeh lapna dingin:- By Lai gelh
Theihloh kal a, min kiphuah sak leh min ki guk piak cih pen kuamah nuam hetlo hi. I dinmun a hi a, a hikei zongin kuamah in min kithuahsak (label) deihlo hihang! A hizongin hih lai sungah mi pawlkhat peuh gim neihna (stereotype) tawh min thuahsak sawmna hilo zaw in, a khang a khang a mite ngaihsutna puakzia leh gamtat luhek zia zui in gawmkhop a etkak ding bek ngimna hizaw hi. Leitungah khantohna a man lang zui in, mihingte ngaihsut puakzia leh gamtat luhek zia zong a khangkhang in manlang tak-in kihei mengmeng hi. America gamsung a mihingte kum leh khanhun zui-in ngaihsut puakzia, gamtat luhekzia a taklang nuam ihihi.

GI Generation (Greatest) -1910-1924

GI Generation (GI Khang) ah GI kici pen “Government Issue” or “General Issue” cih a tomlak uh hi a, pawlkhat in Leitung galpi nihna khang (World War II Generation) ci’n zong gen uhhi. USA gamah hih khanghun sung pen Australia gam sungah “Federation Generation” a cih hun tawh kituak hi. Hih khanghun sunga, a khang khia mite pen USA gamsung ah “A lian mahmah lungzinna- The Great Depression (1929-1939)” kum sunga khangkhia pawl hi uh a, leitung galpi nihna a do kha mite zong a hi uhhi.
Hih khanghun sung a mite pen a minthang mahmah thu thak tangko mi, Tom Brokow in “ a thupi pen khanghun- The Greatest Generation” cih na min vawh hi. Banghang a, “a thupi pen khanghun” cih min vawh hiam cih leh “a mau khanghun a mite in a mau aituam metna ding sangin thuman leh thumanlo kantelin thuman lamah kiptak in dingin thuman a ding do uh hi”, ci hi.
A mau khanghun a mite in nakpi takin mimal metna ding sup thuak in gammite a hut bek uh hilo in, leitung ah huaihamna leh angsung metna ding tawh na a sem Hitler, Mussolini leh Fascists Japan te na do uhhi. Leitung bup ah thu dik leh thuman a gual zawhna dingin a mau nuntakna pia in a sem ngam mite a hi uhhi.

Silent Generation (1925-1945)

Hih khanghun a mite pen “A lian mahmah lungzinna- The Great Depression” hun a piang mite a hi uhhi. A maute pen gamsung haksatna hun laitak a suakte a hih manun, nuntakna haksapi sung pan a khang khiate a hi uhhi. Bang zahtak a hamsa hiam cih leh Christmas letsong (present) pen sekkhum (orange) pum leh nitak an nek khat ciang neih zawh hun a hihi.
A maute pen “ a dai khang= Silent Generation” a ki cihna a hangin hih hun a khangte pen kampau ding, mite in ei aw hong za in i ngaihsutna a hong theih ding launa om a hih manin ahihi. A mi bek kimu in, ki hopih leh thu kikupna a tam loh hun a hihi. A hangin gam sungah Communist zui pawl khat om na hangin thu mot gen ding pen mite kidawm uhhi. Hih khanghun a mite pen “ bing phut (adventure)” ding ngamlo uh a, kidawm (cautious) mahmah uhhi.
Hih khanghun a mite pen Elwood Carlson in 2008 kum a, a laibu gelh na ah “a kampha pawl”: “The Lucky Few: Between the greatest generation and the baby boomer” ci’n min na vawh hi. A hangin hih khanghun a mite in gam sung gampua ah gal leh sa lian lua tuak khalo uhhi.

Baby Boomer Generation (1946-1964)

Leitung galpi nihna ( World War II) leh a lian mahmah lungzinna (the Great Depression) bei tak ciangin milip khang mahmah a hih manin naupang tam khang cih minvawh in om liang hi. A maute pen gal daih hunsung leh gam hauhsak hun sunga khanglian mite a hih manun, nu leh pa ( haksat hun a khangkhia te) banglo in nek leh tak, van nop zat mahmah uhhi. A maute in sum khol cih sangin a ngah bangbang uh thaman pen zang bei pahpah mite ci’n min kinei sak hi.
Hih mite khanghun pen inn khempeuh ah mawtaw nih neih zawh hun leh anbel/mehbel khempeuh ah aksa a kihuan zawh hun in kiciam teh hi. Hih hun a mite in sum zang/zekna hangin gamsung sum bawlna khang sak a, kim leh paam (environment) kepcingna ding a thupi na mu uhhi. Hih khang hun a mite in Vietnam gal a venna ding deih uh hi. USA gam sungah civil rights movement a thahatna ding tawsawn uhhi. Gal simtham (Cold War) hun nawkkha uh a, galvan leh science khantohna lam a kidemna kithu pi sak hun uh tawh kituak hi.

Generation X (1965-1979)

Generation X hun in a beisa a naupang tam hun ( Baby Boomer) bang hilo in, nupa in naupang tampi pi neih na hong kiam hi. Hih khanghun a khang naupangte pen a khang masa hun a khang mite sangin nu le pa etkaina (supervision) nuai ah tam om nawnlo uh a hih manin khotang nuntakna thupina (societal values) pen thupi bawl khollo uhhi. Tua pen nu le pa kikal ah kikhenna, inn pualam ah nu le pa in na sepna hangin tanu/tapate pen a pualam naucinna a koihna kipatna hang zong a hihi.
Hih khanghun a khang khia mite pen “MTV ( Music TV) generation” cih a min vawh zah dongin la (music) in a lungsim uh la hi. Pop music, rock music, Hiphop music te in mite lungsim la mahmah a, disco music deihna a khan hun a hihi. Kei a dingin bang om hiam? ( what’s is in it for me?) cih ngaihsutna om hun a hih manin midangte in i sunga om hihna hong muh sak ding pulak ut hun hi ci’n kigen thei hi. A hizongin pilna sinna lam ah a matutna a sang pen hun zong hi veve hihi. Sum nei mi (entrepreneurs) a kibeh lap mahmah hun zong a hihi.

Generation Y / Millennials (1980-2000)

Generation Y, a hih kei leh Millennials khang hun pen leitung ah Technology khantoh hun tawh kituak a hih manin, mite in internet leh computer thupi sak mahmah uhhi. Leitung bup kizopna a nop mahmah na hangin hih khanghun a mite in cii meel lungsim (racism) neihna bei tuam mahmah hi. Cable TV, Satellite TV, Internet kizopna hangin mi tuamtuam ( mel tuamtuam), ngaih sutna tuamtuam leh ngeina tuamtuam ki muh pih, ki theihpih na hong om man in mi nam tuamtuam tawh kithuah theihna hong khang zaw hi.
Technology hangin na sep zonzia leh na sep ngah zia zong kilam dang hi. Mite’n online pan in na sep kisiau a, online pan mah in na kisem thei hi. Google, Facebook, LinkedIn, Ebay leh Paypal te hong khan khiat hun a hih manin na sepna mun (workplace) ki lamdang in mi pawlkhat in inn pan in na sep, sum zong thei uh hi.
Thu banna, thu muhna leh thu ngaihsutna te pen Technology hangin ki khel mahmah a hih manin mihing nuntakna sung a thupi leh manpha (values) i sak zong kikhel ziahziah hi. Pupa ngeina manpha a sa a, a kem cing nuam a om bangin, khangthak ngeina a hoih zaw te zat ding a hanciam mi ci’n kikhen thei hi.
Inn sung a nek ding a kipan na khempeuh pen sai (store) pan lei ding vive in kikoih a, “bawng nawi na ngawn pen Bawngpi pan hilo in, Saipi (supermarket) pan hi” cih dan a kidawn kik uh a hihi.

Generation Z (2001-2013)

Generation Z khanghun a mite pen minam tuamtuam (diverse) sung pan a hong khangkhia pawl a hih manin midangte ngaihsutna leh muhna zahtak, sangsiam (tolerant) ding thupi sak uhhi. Sangkahna mun pan zong background tuamtuam pan a mite tawh kithuah khopsiamna ding thupi sak uhhi. Ngeina tuamtuam, cii tuamtuam kigawm khop thupi sak hun a hih manin khat leh khat kithu khualna masak hun a hihi.
Hih khanghun sung a mite a mau leh a mau pen, muanhuai (royal), itna nei (compassionate), thu ngaihsun (thoughtful), lungsim siang (open-minded), tavuan la (responsible) leh thukim khensatna (determined) nei mite in kimu uh a, a mau lunggulhna leh utna bangbang in a piang ding kisa uhi. A hizongin kidawp leh lauh (cautious) hau uh a hih manin, pum hansanna (risk) lak ding sem ngamlo uhhi.
Khuasung leh mipi lak ah zu kham, sa kham tam zatna kinei nawnlo na pi’n biak inn pai ding pen mite lawp vanvan nawnlo hi. A mau ngaihsutna mansak na lian mahmah a hih manin, kumpi thu neite a hi a, biakna sungah pawlpi vaihawm thuneite a hi zongin muan luat dingin tuat theilo uhhi.
Ngeina kitenna, nupa kitenna te thupi ngaihsutna kiam a hih manin khat leh khat ki-it valval cih zong tawm hi. Itna kit tawh ki khantul ding pen ngaih sut hamsa sa uhhi.
Internet, Social Network hangin inn pualam ah pusuak khia in movies et ding zong kisam sa lualo uhhi. Mi khat leh khat zong maitang kimu a, kiho na sangin online, social media zatna tawh ki zom zaw hi. Games (Online, Video) kimawlna ah hun tam bei sak zaw uh a, lai leh thuthak puak (newspaper) sim tamlo hi. Zan sawt pipi game kimawlna hangin tu thei uhhi. Lawm kikholhna tawm a hih manin a mau bek lunglenna pan lungkiat natna (depression) ngah tam zaw a, a mau le a mau kithat zong tam hi.
Nuntak zonna dingin nasep pen siamna (skills) a hih kei leh siamsinna (education) sang kisam a, tua bang a neilo mite a dingin nasep zon hamsa hi. Siamna sang leh pilna sang neite a dingin nuntak zonna ding nasep tam hi. Siamna or Pilna sang neilo mi khat na sep tawh innkuan kivaakna ding hamsa hi.

 Generation Alpha (2014-Present)

Generation Alpha hun sunga khang mite pen “ Iphone, Ipad or Technology” tawh a suak khawm mite cih zah dong dingin “smartphone, tablets om kei leh bang ci nuntak ding a ci pawlte a hi uhhi. A maute pen “iGeneration” zong kici thei hi. A maute in u hamzaw te banglo in, smartphone leh tablets te lawn ding, khoih ding lau hetlo uhhi. A maute a dingin Siri, Alexa leh Google assistance te tungah kinga lua uh a hih manin “theihna khem (artificial intelligence)” zat pen a hi ding (natural) mahmah lel hi.

Tual Khan Suan
Date: March 14, 2019

Etkakna:
http://projects.scpr.org/timelines/american-generations-timeline/