News Commentary on “ Peace talk between CNF and SPDC”

By Tual Khan Suan ( Suanpi)

Sisan naisan luanna leh hiamgamhna khempeuh pen a kibang tawh thukkikna pan thu zawhna kingah lo a, thu dam, la dam tawh holimna bek pan in thu tawp kibawl thei in thu kikhum zo pan hi. Khonumthung News Agency pan in February 12, 2007 nimit tawh CNF leh SPDC te “ kilemna ding holimna ( talk for peace)” pen March 15,2007 in Indo- Burma gamgi mun khat ah bawl ding uh hi, cih hong suah khiat uh ciangin mipi te in gam sungah kilemna taktak hong pian khiatna ding deihna in lungdamna, lawpna leh dipkua kawm in kilung lut mahmah tek hi. CNF leh SPDC te in kilemna man taktak hong nei le uh, gamsung mipi te’n nisim nek leh taak zonna ah lungmuanna ngah ding a hih lam zong mipi te a dingin muanmawhna om het lo hi.


Hih “ Holimna” tawh kisai Khonumthung News Agency in CNF lam pan pawl makai ( Team leader) a hi, Pu Dr. Sui Khar kiang thu dotna ( interview) March 14, 2007 ni’n a neihna ah, a mah in “ hih holimna pen Kilemna ding bek (just for peace)”ci’n mipi te tungah gen hi.Tua ban a genbehna ah “The people can go about their lives if there is peace and security and if the talks can really usher in peace. They will be set free from all their insecurities and other problems that affect their daily lives” ci’n i gam mite a dingin kilemna leh gal muanna om leh haksatna tuamtuam pan suahtakna ding kong vang a hihna ding a ma muhna na gen lai hi. Tua bangin gam sung kilemna man taktak pen hih “ Holimna” pan hong piankhiat zawh ding i lam-en a, tha zong i pia hi.

Kilemna i cih ciangin a kibawlzia, a kingah zia pen kibang kim lo hi. Kilemna pawl khat pen a lang khat lam pan zo kisa nawnlo a hih manin a lang lam te kiangah kilemna bawl ding ngen in tua pan kingah kilemna cih leh, a lang leh a lang pan in “ Gip zong leh khuai zong ki tuak” cih paunak bangin “ i deih ki khek tuah” na pan kibawl kilemna cih bangin nam tuamtuam om hi.A lang khat pan gual lelhna hang tawh kibawl kilemna leh a lang pan zawh thawhna tawh kibawl kilemna te pen tawntung kilemna ngahna ding hilo a, sawt daihlo hi.

CNF i cih pen 1988 kum kawl gam sungah galkap te’n democracy paizia deihlohna leh minam neute satanh kikimna ding deih lohna hang tawh thuneihna a suh uh ciangin tua bang galkap kumpi nasepna deihlo Zomi ( Chin) khangno minam itte kipawl khawm a kiphuh a hihi. CNF tup leh ngim pi pen te a hi “ mimal khensat theihna ( seft-determination) , Satanh kikimna ( federalism) leh Democracy” cih te ngahna dingin galkap kumpi nasepna khempeuh deihlo in, kum (20) phial a do do lai kipawlna a hihi. CNF in a deihna ngahna dingin sisan naisan leh luang leh ban tampi na pia khin zo ta hi. Tua banga minam a dinga nasem nuntakna pia mite tungah zahtakna i pia hi.

Galkap kumpi te (SPDC) pen leitungah a thuman lo kumpi (illegal government) a kiciam teh ahih manin a leitung kumpi te kipawlna ah mai zumna tampi tuak uhhi. Tua hangin gamsung ah mipi thukimpihna ngah kumpi a suahna ding uh a hanciam uh pen, thauvui thautang zanga kumpi zaa a ngah hun pan tu ni ciang dong ahihi. 1993 kum in SPDC ( tua hunlai in SLORC kici) thu zeekpi ( Secretary) a hi, Lt.Gen. Khin Nyunt makaihna tawh kawl gam sungah thau tawi minam tuamtuam te tawh kilemna ding ci’n “ holimna” nei in, gamsung thau tawi pawl ( armed groups) (28) tawh kilemna ding letmat thuh uhhi. Ahita zongin, tua thautawi pawlkhat te pen a sawt lam teh SPDC paidan a phawk kik uh ciangin thau mah tawi kik veve uhhi. SPDC tawh kilemna bawl ung, a ci thautawi pawl khat te pen, a mau tup leh ngim teng nusia a, metna a om khak leh ci’n thukimna pan a kibawl a hih manin mipi te’n supna tampi tuak zaw hi. “ Gip zong leh khuai zong ki tuak” na pan a kibawl kilemna hilo a, a langte zawhthawh bawlna pan a kibawl kilemna a hih manin SPDC te’n a met dawk zaw in, minam vai leh minam deihna peuh mah gen theih nawnloh ding leh sum leh pai zonna bek sep theihna ding pia in, a mungpi pan puah theih loh in, a dawn mong teng bek zep theihna ding ciang bek tawh koih uhhi. Kachin Independent Organization (KIO) leh New Mon State Party ( NMSP) te in SPDC tawh a puatham kilemna a neih uh manin, a gam mipi te uh lametna leh muanna khempeuh mansuah uhhi. Kum (40) val sung sisan naisan leh luang leh ban supna tampi a piak na hangte uh a ngah loh bek uh hilo in, minam it a nuntakna a pia te a ding man nei sak nawnlo suak hi. A mau a ding leh makai ulian te in sum zonna ( business) tampi neih loh phial ta leh, a kisam bulpi pen a hi minam tan kikimna leh suahtakna te om lo hi. Karen National Union (KNU) te in zong kilemna ding “holimna” pen galkap kumpi ( SPDC) tawh a neih zel uh hangin a mau deih minam vai kigen theilo a hih manin masuan theilo in, din khawl zel uhhi. KNU te upna ah minam vai ah suahtakna leh tan kikimna om kei leh kilemna om ngeilo ding ci’ uh a hih manin SPDC tawh lung kituak thei ngeilo hi.

CNF pan pawl makai pa Dr. Sui Khar in “ Ka ngimna bulpi pen uh a hih leh bang hi lian hiam cih ka theih loh hangin, mipi te ading in metna khat peuh piang ding leh mipi te a dingin a hoih pen in na khempeuh ka sem uh hi” cin a gen mah bangin i gam mipi te adingin thu hoih la hoih hong puaksuah ding uh lam en hang. Mipi te a dingin kilemna taktak a om theihna ding pen suahtakna leh tanh kikimna, seft-determation i ngah kik ding pen a thupi pen a hihi. Tua te omlo kilemna in sawt daihlo ding ahih na pen, CNF te tup leh ngim te sung pan i mu thei hi. A beisa a SPDC leh thautawi pawl te kiho na i et kik ciangin tua bang thu te gen lo a kilemna bawl ding pen SPDC te tupna a hihi. Kawlgam sungah gal buaina a hang lianpen in gam leh nam vai buaina ( political conflict) hi a, minam tan kikimna om lohna leh democracy om lohna hang pan a piang a hihi. Tua gam leh nam vai buaina veng sak ding utlo a, kilemna deihna pen a kisam lo pi zatui nekna tawh kibang a, damna sangin natna piang sak zaw lai thei hi. CNF in a mau tup leh ngim bulpi te nusiat ding a deih SPDC tawh kilemna bawl leh mipi te' CNF te tung a lam-etna leh muanna teng bei mang ding hi. A kidop huai mahmah thu khatin, CNF in, a mau tup leh ngim teng nusia in, buaina zungpi pan siang sak sawmlo in,mipi te metna ding khat bek ngimna tawh SPDC te deihna bangin minam leh gam vai genlo kilemna bawl leh, minam leh gam a ding sisan naisan leh luang leh ban, nuntakna pia minam it te tungah ciampel a hihna thu leh gam leh nam vai buaina (political conflict) pen gam leh nam vai holimna ( political dialogue) bek tawh ki vengsak thei hihna a hihi.

March 16,07